Palayain si Satur, Palayain ang Sambayanan!

Lani Misalucha and Judy Garland

Arnold A and Sarah R, Jan 2007

Miong Rosete's painting

Ang Alamat ni Ka Satur (Pasintabi column)

Ang mga alamat daw ang mga kwento ng taong namatay at muling nabuhay nang walang hanggan—tulad nina Eman Lacaba, Ninoy Aquino, Hesus, at Jose Rizal. O sila yaong nabuhay nang tila mas malaki at maningning kaysa ordinaryong mamamayan—tulad nina FPJ, Monico Atienza, Jose Ma. Sison, at marami sa mga namatay na bayani.

Hindi alamat ang ordinaryong politiko, lalo na ang trapo, o yaong may hawak nang politikal at pang-ekonomiyang kapangyarihan. Ang alituntunin sa alamat ay hindi lamang ginamit sa kabutihan nang nakararami, ipinaglaban pa ang interes ng nakararami. Kaya sina Marcos at GMA ay mga pomposong lider, si Henry Sy at ang may-ari ng Jollibee ay mga ikonikong figura lamang.

Kasama rito sina Kuya Germs, Sharon Cuneta, Kris Aquino, at iba pang bida sa media, maging ang may hawak ng media (Regal, ABS-CBN, Starstruck), at ang politikang nagpapalaganap sa mga negosyong ito (Marcos, Cory, Ramos, Erap at GMA). Ikoniko dahil may makinasyon ng negosyo at estado.

Hindi sila alamat dahil bahagi ng kwento ng alamat ay hindi lamang pagbibigay-ngalan sa bagong karanasan at bagay—ang pinagmulan ng pinya, bakit Maynila ang tawag sa naturang lugar, ang unang kababayang nagkampeon sa pandaigdigang boxing, at malling at texting bilang kasalukuyang bago—kundi pagpapausad ng kolektibong kabutihan.

Kapag nilulon ni Narda ang bato at isinigaw ang alter-ego nito, natratransforma siya para itransforma ang kapaligirang magpapatagumpay sa kabutihan laban sa kasamaan. Pero siya lamang ang pisikal, metapisikal at penomelohikal na natransforma. Kung wala siya—o ang kanyang agimat na isang aguinaldo mula sa kosmos ng kabutihan—walang pagbabago.

At ganito ang ipinapalaganap na uri ng kontraryong alamat ng media. Sa Mulawin, halimbawa, ay nagpaangat sa ikonikong status ng mga bida nito (Angel Locsin at Richard Guttierez) at nagpasanib ng kwentong pakikibaka sa loob ng telefantaserye at ng pagnanasa ng dalawang kabataang heterosexual na makipagsapalaran at matamo ang katanyagan. Tayo na manonood ay pinapatunghay sa kwento ng ikoniko bilang kwento natin.

Magpaganito rin sa kwento ng brands. Ang Bench underwear, halimbawa, ay tinatangkilik dahil una itong nagtanghal ng feeling sensual at sexy na OK na pakiramdam dahil nakatago naman ito. Ang Jollibee ay all-time Filipino na sandali, tulad ng komersyal ng Selecta ice cream sa kasalukuyan, na nagpapahiwatig ng well-deserved leisure break na nagpapa-bonding sa lahat ng miyembro ng pamilya, mula kay lolo hanggang sa apo. Ipinapalaganap ang kolektibong kwento para patuloy na tangkilikin ang brand na produkto.

Kaya rin hindi ito aakyat sa status ng alamat. Tao ang sentro sa alamat, at ito ang taong pinaparusahan (tulad ni Pina na ginamit ang bibig at hindi ang mga mata) para magluwal ng bagay, lunan at karanasan bilang marka ng kalabisan at kakulangan. Hindi lahat ay magiging pinya pero ang lahat ay, malamang, napagsabihan na ng kaalaman dulot ng alamat: matutong mag-inisyatiba, maging matulungin at sensitibo, makiisa at huwag mang-isa.

Gaya ng isinasaad ng salitang ugat, ang alamat ay hindi lamang pagbibigay ng bagong pangalan sa lumang karanasan, kundi pagbibigay ng mismong bagong kaalaman. Maalam ang alamat, mahilig rin makialam. Pero ang alamat ay may lamat din, may bigwas ng pagiging hindi solidong nilalang. Ito ay may lantad na kahinaan, at ang lamat na ito ang motibasyon para magpursigi na lampas sa indibidwal na layon.

Hindi lahat ng estudyante, magsasaka, gitnang uri at manggagawa ay magiging aktibista. Hindi lahat ng aktibista ay magiging rebolusyonaryo. Hindi lahat ng rebolusyonaryo ay magiging estudyante, magsasaka, gitnang uri at manggagawa ng bayan. Kahit lahat tayo ay maaring maging.

At ito ang alamat ni Ka Satur na nagpakita at patuloy na nagpapakita kung ano ang pwede nating maging para sa bayan.

Bilog ang mundo sa terorismo (Pasintabi column)

Kapag estado ang gumamit ng dahas, ito ay lehitimo. Sa labas ng estado, hindi ito maari. Maari ka pa ngang ikulong, ideteyn nang lampas sa karaniwang panahon, hindi payagang makalabas sa bayang pinagdakipan o i-house arrest, tulad ng napipintong pag-aproba sa Anti-Terrorism Bill.

Binabansagang ‘terorista’ ang sinumang indibidwal, grupo at kilusan na gumagamit ng dahas para sa kani-kanilang isinusulong na interes. Mula sa mga kidnapping at drug gangs, hanggang sa mapagpalayang kilusang masa, ang idea ng terorismo at ang figura ng terorista ay itinatakda batay sa relasyunal na posisyon sa estado. Ibig sabihin, kahit anong grupo na inaakalang lumalaban sa gobyerno na nagpapatakbo ng estado ay maari nang bansagang terorista.

Napakasimple ng buhay, di po ba? Bilog lang talaga ang mundo.

Kahit pa kung sa huling pagsusuri, ang pinakamalaking terorista ay ang mismong estado. Sa ‘real world politics’, ang interes ng estado ay ipinapalaganap ng gobyerno bilang nangungurakot na makinarya na nagbibigay ng ganansya sa malalaking negosyo at tradisyonal na politiko (trapo). Na sa malalim na usapin din naman ay nagtataguyod ng global na interest ng dayuhang negosyo at pamahalaan.

At sa kasalukuyang kaayusang pangkapangyarihan, ang pinakamalakas na estado, at kung gayon ang pangunahing terorista, ay ang imperialistang U.S. Nakakapagdikta ito pati kung sinong mga mapagpalayang kilusan sa buong mundo ang tataguriang terorista, at kung gayon, ay tatanggalan ng mga kaakibat na karapatan at itinatakda pa para supilin.

Bilog ang piniling imahen ng Ginebra San Miguel, hindi kwatro kantos. Bilog dahil mas mabili ito. At sa komersyal nito, ang katawan ay nagsasakripisyo at nagbabagong hulma para makapaglingkod sa ligaya ng iba (ng babaeng naghahanap ng dagdag na alak at pulutan). Dati ay inumin ang gin ng mga mababang uri. Dahil sa kagipitan ng buhay, nariimbento ang gin mula sa pagiging gin bulag (straight na inumin), tungo sa pagiging gin pomelo, gin pineapple, gin orange, at kung ano-ano pang pinaghalo-halo ng gitnang uri na powdered na juice.

Tuloy ang ligaya sa pribadong antas ng mga nag-iinumang naghihikahos na gitnang uri. Pati nga ang bars ay nag-aalok na rin ng pitsel-pitsel na gin drinks. Na kahit naghihikahos ang pambansang lagay ay tuloy pa rin ang gimik, sa abot ng makakaya.

Bakit nga aalalahanin ang implikasyon ng anti-terrorism bill, maging ng kahirapan, kahit pa harap-harapan at malaganapan ang politikal na pagpaslang, pangungurakot, pandaraot sa partylist sa mga kasong kriminal, pagtataguyod ng pekeng pangulo, pandaraya sa eleksyon? Ang nais alalahanin ng nakararami, bilang bahagi ng kanilang fantasy-production o paglikha ng mga alaala bilang pamamaraan ng pagharap sa anxiedad ng kasalukuyang kasaysayan, ay ang karanasan sa kasiyahan.

Masaya ang mundo dahil bilog ito. Nililinyahan ang kabilugan ng puwang ng paghinga, tinatadtad ng rekurso sa gimik. Sistematiko ang pagpapahirap sa atin, at sa kanya-kanya natin ang rekurso para makalikha ng lugar na makakahinga at makakagimik tayo. Bilog ang mundo dahil sa ating mga balikat ipinapapasan ang sabayang paghihirap at kasiyahang maari pang makamit mula rito.

Dahil kung pagagaanin ang pasanin, mayroon pa tayong magagawang iba. Kung lampas-lampasan ang pasahod sa manggagawa, mayroon pa itong mabibili bukod sa kasalukuyang subsistence lamang na antas para sa kanyang pamilya. Kung gagawing makabuluhan ang publikong serbisyo, makakapag-aral, makakapamuhay ng may dangal, mamumulat ang mga tao. Kaya hindi ito ginagawa.

Ang ginagawa ay patuloy na pag-igting ng pandarambong, pagpaslang, pagpapahirap nang sa gayon, hindi na lamang umimik ang dapat umimik—ang nakakaraming masang mamamayan. Kaya marahil sa kalasingan lamang nagiging malakas ang mga tinig ng kalalakihan, habang nambubuska ng kapwa. At ang stereotipikong pagbubunganga ng kanilang mga asawa—kung hindi naman tatahimik na lamang ang pagdamha sa pagpapakasakit—dahil wala nang ibang puwang sa kabilugan ng mundo.

Ang lipunan ay tatsulok. Iilan ang nasa tuktok, nakatuntong sa higit na pagpapahirap sa nakararami. Sa pwersa ng nagkakaisang inaapi, mababalikwas ang tatsulok. Mapapalitan nang mas makatarungang hugis, laman at substansya. Hindi pala bilog at tatsulok lamang ang mundo.

Troika: Kris-James-Hope (Pasintabi column)

Binulabog ng kontrobersya ang bansa. Hindi na napansin ang People Power Anniversary na ipinagdiwang ni Gloria Macapagal Arroyo. Nasalansan sa ilalim ng kolektibong kamalayan ang pangangampanya sa eleksyon. O kahit anong usapan, tila lahat ay bumabalik sa singaw na binuksan ng kontrobersya.

Bakit hindi? Para itong telenovella na sa tuwing binubuksan ang telebisyon ay bigla na lamang may bagong twist-and-turn, bagong cliffhanger na aabangan. Mula sa magkasabayang nagpainterview na mag-asawang Kris at James, hanggang sa paglantag ni Hope, pag-alis ni Kris sa tahanan nila ni James at pagkakaospital muli ni Kris.

Higanteng negosyo si Kris. Siya na may dalawang game shows tuwing Lunes hanggang Sabado, at showbiz talk show tuwing Linggo, sino ang hindi makakakilala sa kanya? Kasama pa rito ang kanyang pedigree—ikonikong mag-asawang politico—at dagdag pa rito, ang kasaysayan ng pamamanginoong maylupa ng mga Conjuangco.

Nang nagsisimula pa ito, akala ng lahat ay ang matagumpay sa boxoffice na pelikulang katambal ng komedyanteng Rene Requiestas at ang pagkoko-host sa show ni Kuya Germs tuwing Linggo ang highlight ng kanyang career. At nang mamatay si Rene at tumiklop ang palabas ni Kuya Germs, nakayanan ni Kris na muling umusad sa telebisyon at manaka-nakang pelikula.

Nagkaroon ito ng talk show sa umaga, bago nagging reyna ng game shows. Tula dni Willie Revillame, nagmimistulang sila ang namumudmod ng premyo sa hanay ng masang kontestant. Sila ang makabagong Rosa Rosal at Kapwa Ko, Mahal Ko, handang tumulong sa pinaka-deserving na mamamayan mula sa malawak na bultong pumila nang siyam-siyam at dumaan sa metikulosong screening.

Mula rito, naging isang pangunahing product endorser si Kris. Nagpaseksi kaya nakasama sa billboard ng Bench, at pati na rin mismo ang makinaryang nagpaseksi sa kanya, ng Vicky Belo Medical Group. Nagtatag ito ng sariling magazine, flower shop, at ngayon raw, pati PR (public relations) agency. Palaki nang palaki ang cottage industry na Kris Aquino.

Lumalaki si Kris dahil naiigpawan niya ang pinakamalalaking kontrobersya sa kanyang buhay. Itong kontrobersya ay umiikot lang naman sa usaping pag-ibig at relasyon: ang pakikipag-live-in at pagkakaroon ng anak kay Phillip Salvador, ang paglalantad ng baho sa relasyon kay Joey Marquez, at ang pinakahuling yugto, ang paglalantad ni Hope na may relasyon sila ni James Yap. Sa kanyang mga kontrobersya, si Kris ang lumalabas na biktima, at kung gayon ang may moral righteousness na madaling nakakampihan ng maraming tumutunghay dito.

Bahagi ito ng kulturang uzi (usisero). Mahilig tayong tumunghay sa anumang kontrobersya, lalo na yung spectacular, tulad ng coup d etat na kinamatayan ng maraming nanood, mga aksidente sa high way na ikinaka-traffic dahil bumabagal ang sasakyan para silipin ang naganap, pagtunghay sa mga baliw sa kalsada. Gusto nating makakita nang mga tao at insidenteng mas miserable ang lagay kaysa sa atin. At sa kaso ni Kris, ng isang matayog na tao na tao rin naman pala. Nagiging mas malapit na figura si Kris, mas nagiging taong abot-kamay, hindi na lamang abot-tanaw ng manonood.

Sa huli, matayog ang posisyon ni Kris. Hindi siya ang cheapaz (may kababawang uri) na nagseseks habang nagpapa-facial sa makikitid na cubicle ng Belo clinic. Hindi siya ang defensibong asawa na nagsabing stalker ang babaeng kumakabit, a la fatal attraction kumbaga. Hindi rin siya ang lumantad para sabihing siya si “Hopia”, ang lalake si “Big Bird” at ang asawa ay si “Kumander.”

Dahil sa wala namang ipagbubunyi si Kris, hindi lubos na artista at politiko, maliban sa sariling interes na prinoprotektahan, ang kanyang pangalan ay integral sa pagpapalago ng negosyo ng sarili. Kahit pa inipupwesto ang kanyang hindi napapanganak na sanggol bilang walang kamuwang-muwang na biktima ng lahat ng kontrobersya, si Kris ay ang kontrobersyang kinakailangan ng peryodikong kontrobersya. Pinakamatagumpay na franchise ng magulang na politiko, siya ang nagrereynang napipintong politikong bituin ng ating panahon.

Babaeng bituin na papasok sa politiko sa malapit na hinaharap, at kung gayon, kailangang laging malinis at morally righteous. Sa kontrobersyal na troika, siya pa rin ang nasa tuktok. Sambayanang Filipino, game pa rin ba tayo?

Mga Magigiting na Ina ng Desaparasidos ng UP

GMA Thief!

The Rise and Fall of a Politician Star: Joseph Estrada, Philippine Politics and Cinema (draft conference essay)

The Rise and Fall of a Politician Star: Joseph Estrada, Philippine Politics and Cinema

Politician stars are on the rise in the Philippines. Politics and show business, after all, are symbiotically related. Politics borrow from show business. Political aspirants learn to sing and dance, are packaged in production numbers, guests stars in campaign rallies. Ferdinand and Imelda Marcos would sing duets, dance the waltz, guest famous stars to draw in and sustain crowds. Show business also wants to please politics of the status quo. Political personalities become guests of honor in official show business functions.

Stars and politicians utilize their bodies as spectacle. Filmic and political narratives are centered on the main protagonists. In the mode of production of studio system in stars and traditional politics in politicians, the main protagonists dictate the process of production. Stars would be highlighted in film stories, cinematography, editing and direction. Politicians, most especially the president, would reinvent legacies through particular nation-building thrusts: Marcos’ New Society that sought a modern nation steeped in traditional moral values or Fidel Ramos’ Philippines 2000 that sought to propel the nation to middle-phased developed status. With constant visibility and centered-ness, stars and politicians reach an iconic status, corresponding to branded stories or commodities that tell specific stories.

Politician stars, therefore, twice embody the spectacle—being able to use their bodies as central to two spheres of reality. For stars, the transformation begins with show businesses being honed for political purposes. For politicians, it is to rise above the rest and become the star politician, but nonetheless remaining primarily in the political field. Star politicians reinvent their star qualities for political gain. As stars, they already sway control over fantasies of image and representation and thus the shift to politics seem convenient through a retrofitting of the workings of the image on a similar mass-base. After all, audiences, while watching film narratives about middle-class positioning, are also being conditioned as citizens to aspire for middle-class recognition.

The masses’ relationship with politicians and stars presents a complex bind. On the one hand, if they choose the kind of politicians and stars, then they are to a large extent, swayed to do so because of the power of media and the political machinery. On the other hand, they are also discriminating in their popular choices made—not every film earns box-office returns or politicians win. For a time, the audience of film, mostly belonging to the middle to lower-income groups, were also the bulk of the voting public. In the case of the Philippines, the masses chose actor Joseph Estrada as the president in 1998 by the largest margin in presidential election history, in a kind of class-revenge on the ruling economic elites and middle-class. However, middle-class opinions and actions coalesced to depose him in 2001. Another actor and an Estrada friend, Fernando Poe, Jr. almost won the presidential elections in 2004. The masses, therefore, are not a homogenized lot but one steeped especially in class issues and struggle.

Since the 1950s, the Philippines has been electing movie stars to national positions. Matinee idol turned serious actor Rogelio de la Rosa, a dramatic star of romantic movies was the first movie star to be elected to the Philippine Senate in 1957. Prior to this victory, de la Rosa was already visible as a staunch supporter of President Ramon Magsaysay, helping “launch[…] various government projects to benefit he poor and the needy.”[1] He was supposedly urged by Magsaysay to run for public office to “giv[e] something back to the people who made him (de la Rosa).”[2] De la Rosa would later run for the presidency, only to withdraw to give way to a fellow Kapampangan politician, Diosdado Macapagal. From 1965 to 1983, he would become ambassador to Cambodia, Netherlands, Poland, and Bulgaria.

With Ferdinand Marcos’ declaration of martial rule in 1972, the bicameral system was replaced with a rubberstamp parliamentary system. This meant that aspirants had to compete at the local level, an unappetizing prospect for movie stars of national prominence. Marcos chose to mobilize stars for political means—to attract crowds during campaigns and to publicize edifice projects. Politicians, like stars, were attracted to the Marcos couple as the opposition was disenfranchised during the dictatorship. Marcos would support the film industry, creating the Film Academy of the Philippines, comprised of the various artisan guilds, the Experimental Cinema of the Philippines that provided for production incentives to worthy film projects, and appointed the head to the powerful censorship board. No other president in the history of the country was involved in the development of the local film industry, creating agencies and incentives, than Marcos.

Marcos knew the power of the medium of film. Earlier on, Marcos produced a film biography using the most popular stars for his first presidential campaign. He ran against Macapagal who also came up with a film biography to boost his reelection bid. Marcos would also use another film Iginuhit ng Tadhana (Written by Destiny, 1965) to campaign for a second term. The two Marcos film bios would be the only successful political films—commercial and election wise—as other film biographies in the post-Marcos period by senatorial and presidential aspirants would prove dismal, unhelpful for election bids. The post-Marcos period liberalized the political and economic scene. It conventionalized and intensified the election of movie and sports stars, and even television news hosts to national politics. Television stations were sequestered by the government, the largest of which, however, was returned to its pre-martial law owners. ABS-CBN would become the leading television station until after 2000, allowing two of its news anchors to become senators.

Joseph Estrada would play the election game of Marcos. He would hone his political skills by becoming a long-serving mayor of 17 years of a Manila suburb town allied to the Marcos administration, and in the post-Marcos period, becoming a senator for six years and whose fame rose because of his nationalist ideals, then vice-president for another six years more, with the biggest winning margin in Philippine electoral history until that time, and eventually president in 1998. Estrada represented the formula for movie actors entering the political field—middle-aged male heterosexual, and iconic in films dealing with being the hero of the masses. What later stars would innovate on, differing from Estrada’s trajectory, is the immediate targeting for national positions. It is only Loren Legarda, ABS-CBN news anchor, that would be the only female star to bridge show business and politics.

In the more recent time, it is only another action hero, Lito Lapid that played the local politics card, becoming governor of Pampanga, a province north of Manila, first before being voted as senator. Even Ramon Revilla, Sr., an iconic star of “Robin Hood” films would serve in the post-Marcos Senate for three terms, the maximum term load as stipulated in the Philippine Constitution. Cage star Robert Jaworski, known for his aggressive basketball play, serving as both lead player and coach to a prominent basketball team, and whose longevity is of mythical status, also geared for and won a senatorial post. Jaworski, like other stars basketball, billiard, bowling and boxing, games where Filipinos excelled, landed leading roles in one or two films during the height of their sports success.

Marcos and his cronies owned and controlled the various media during his administration. In the post-Marcos period, Manila’s preeminent position as the center of a liberalized and proliferating media was solidified. With 85 percent of Filipinos owning television, it replaced radio as the number one media form.[3] News anchors became household names as news shifted linguistically from English to Filipino-language reporting. Entertainment shows replaced news formatted shows, and news formatted shows highlighted showbiz content. The two major television stations developed into media conglomerates—allowing its own stable of stars to enter into music recording, magazines, film, television, cable through its various allied business involvement. For a new generation of young people—children and adolescent—show business became a legitimate social aspiration. The 2000s would shift the show business orientation of aspirants as reality television becomes the dominant television fare—singers, beauty contestants, models, actors, and even ordinary people—in ubiquitously titled shows, such as Pinoy Big Brother, Dream Academy, Star Quest and Philippine Idol.

The show business dream machine allowed models for social mobility, legitimizing the nature of stars, the workings of the industry, its magical transformative qualities, and its close affinity with politics. However, the present crop of showbiz politicians started and became most popular during the Marcos period. This retro-look of showbiz politicians indicates a kind of maturity requirement prior to entry, especially in national politics. The higher the national position, the more senior the status of the star. For the 2001 election, there were some 50 stars who ran for various positions. Here is a reported partial list of stars:

singer Imelda Papin, for congresswoman of Camarines Sur; singer Victor Wood, for congressman of Rizal; action star Gary Estrada, for congressman in Quezon province; comedian Roderick Paulate, for governor of Albay; action star Rudy Fernandez, for Quezon City mayor; actor-singer Tirso Cruz III, for mayor of Las Pinas City; actress Elizabeth Oropesa, for mayor of Guinobatan, Albay; singer and former bold star Cristina ‘Kring-kring’ Gonzalez, for mayor of Tacloban, Leyte; Lani Mercado, actress and wife of Cavite governor and [action star] Bong Revilla, for mayor of Bacoor, Cavite; actor Phillip Salvador, for vice-mayor of Mandaluyong City; actor Aga Muhlach, for vice-mayor of Muntinlupa; comedian and rapper Andrew E, for councilor of Las Pinas City; actress Aiko Melendrez, for councilor of the second district of Quezon City; actor Jestoni Alarcon, for councilor o the fourth district of Antipolo City; comedian Arnedl Iganio, for councilor of the fourth district of Quezon City; actor Diether Ocampo, for councilor of Bacoor, Cavite; and singer Kuh Ledesma, for councilor of Manila.[4]

The list does not include actors and celebrities seeking reelection:

[dramatic icon] Vilma Santos, mayor of Lipa City; [comedian and former basketball] player Joey Marquez, mayor of Paranque City; [action star] Rey Malonzo, mayor of Kalookan City; Lito Lapid, governor of Pampanga; Bong Revilla, governor of Cavite; and Manila councilors [actors] Cita Astals, Isko Moreno, Robert Ortega, and Lou Veloso[….][5]

With elections happening every three years in the Philippines—presidential and local elections every six years, half of the Senate being replaced every three years—there is an increasing interest in stars being flushed into politics. Just like the bombardment of films and media texts on audiences, so too are they periodically bombarded with political elections and choices.

Joseph Estrada, an action hero for four decades, was elected thirteenth president of the Philippines in 1998. He won with the biggest margin in presidential election history, garnering 39.9 percent of the votes cast in a field of 11 candidates. He cornered 38 percent of the 71 percent available votes from class D.[6] Estrada won big, by using the masses (masa) as a cornerstone of his presidential campaign and governance. Despite his affluent background, he succeeded, owing to his star system, to project himself as one of the masses. Estrada comes out of the local action film genre, the aksyon film or the bakbakan, “films that focuses mainly on physical conflict.”[7] His action films depicted characters in solidarity with and providing leadership for the masses. So successful is his filmic career that his double excess, more than the usual excess attributed to aspiring politicians (being a gambler, womanizer and alcoholic), were pardonable, even as the foibles of other candidates and politicians were not.[8] His campaign slogan “Erap para sa Mahirap” (Erap for the Poor; Erap, being his pet name) was not so much based on genuine pro-masses politics, but was just a mnemonically and rhetorically effective device mobilized in his campaign. That a “defender of the masses” (in film) used a pro-masses slogan through a political party called the Laban ng Makabayang Masang Pilipino (Fight of the Nationalist Filipino Masses) spelled some redundant certainty of victory.[9]

---

[1] Alejandro Camiling with Teresita Zuniga Camiling, “Rogelio de la Rosa” in Biographies of Famous Kapampangan, http://www-ref.usc.edu/-camiling/bio/rdelarosa.htm (accessed 30 Jan 2007).

[2] Ibid.

[3] Marites Danguilan Vitug, “Showdown and Showtime in Manila,” Asahi Shimbun Asia Network, http://www.asahi.com/english/asianet/column/eng_040126.htm (accessed 30 Jan 2007).

[4] Marion Salamanca, “Entertainment and Politics: Pinoy style, Showbiz personalities want top billing in public office,” http://www.philpost.com/0301pages/politics0301.html (accessed 30 Jan 2007).

[5] Ibid.

[6] From the Social Weather Stations exit poll, quoted in Isabelo T. Crisostomo, President Joseph Ejercito Estrada: From Stardom to History (Quezon City: J. Kriz Publishing, 1999), 314.

[7] Joel David and Lynn Pareja, “Aksyon,” CCP Encyclopedia of Philippine Art: Volume VIII Philippine Film (Manila: CCP, 1994), 82-83. The local aksyon genre developed as a reaction to big-budgeted Hollywood films.

[8] Estrada’s film background is not discussed without a feature of his political career. See Emmie Velarde, “Joseph Estrada,” All Star Cast (Manila: Cine Gang Publications, 1981), 30-39; Quijano de Manila, “Erap in a New Role,” Joseph Estrada and Other Sketches (Manila: National Bookstore, 1977), 1-43; and Ricky Lo, “ Joseph Estrada, Era ni Erap,” Star-Studded (Makati: Virtusio Books, Inc., 1995), 68-73.

[9] The literal use of masa is perpetuated up to Estrada’s first year of office with “Ulat sa Masa” (Report to the Masses) and “Parada ng Masa Laban sa Kahirapan” (Parade of the Masses Against Poverty). The socio-economic implications of Estrada’s first year is succinctly elaborated by Antonio Tujan Jr., “Sizing Up Erap,” Perspectives 1:13 (19 Jul 1999), 4-9. For a historical development of masa, see Corazon L. Santos, “Ang Politisasyon ng Masa at ang nobelang Sa mga Kuko ng Liwanag ni Edgardo M. Reyes,” unpublished manuscript, 1999.

Paano magbigay ng masamang balita? (Dagli sa Krisis column)

Paano magbigay ng masamang balita?

Ganito magbigay ng masamang balita:
Kumiriring ang telepono nang madaling araw....

"Hello, Master Carlos? Si Arnaldo po ito, 'yung katiwala niyo sa bahay-bakasyunan niyo."
"O, Mr. Arnaldo, ikaw pala. Ano't napatawag ka? May problema ba?
"Um, napatawag lang po ako para abisuhan kayo na namatay ang alaga niyong parrot."
"'Yung parrot kong si Pikoy, patay? 'Yung nanalo sa bird show?
"Opo, Master Carlos, 'yun na nga po."
"Putris ... sayang! Ang laki pa naman ng nagastos ko sa ibong 'yon. Hay, buhay! Teka, ano nga ba ang ikinamatay niya?"
"E, kumain po kasi ng bulok na karne...."
"Bulok na karne? At sino namang salbaheng tao ang nagpakain sa kanya ng bulok na karne?"
"W-Wala po. Nanginain po siya ng karne ng isang patay na kabayo."
"Patay na kabayo? Anong patay na kabayo, Mr Arnaldo?"
"E, 'yun pung mga thoroughbred horses niyo, Sir. Namatay po kasi lahat sila sa pagod, kahihila ng kariton ng tubig."
"Nasisiraan ka na ba ng bait? Anong kariton ng tubbbiiiiggggg?"
"'Yun pong pinampatay namin ng sunog."
"Diyos ko po! Anong sunog naman 'yang pinagsasasabi mo?"
"'Yun pong halos tumupok sa bahay niyo.... Tumumba po 'yung isang nakasinding kandila, tapos nagliyab 'yung kurtina at mabilis na kumalat ang apoy...."
"Ano? Puuut.... E, may kuryente naman diyan sa bahay-bakasyunan, a. Para saan 'yung kandila?"
"Para sa burol po."
"Ano? Kaninong burol?
"Sa nanay n'yo po, Sir. Bigla kasi siya dumating dito nu'ng isang gabi, walang kaabi-abiso. Lampas hatinggabi na. Akala ko po magnanakaw. Binaril ko."

O

“Hello, Ma’am”

“Hello, Garci? OK na ba ang mga boto ko?”

“Me problema, Ma’am. Wala pong mga sundalong mangha-harass sa mga gurong nagbibilang sa munisipyo.”

“Ha, bakit, saan nagpunta ang mga sundalo?”

“Yung iba po, private army ng mga politiko. Yung iba naman po, nangungurakot ho sa illegal logging. Yung karamihan po, nasa operations.”

“Anong operations?”

“Yung Oplan Bantay Laya 2 ninyo po. Dinamihan ninyo kasi po ang target na papaslangin.”

“Pero pinapa-low profile ko na iyan. Ang daming naiirita na—ang Amnesty International, Finland at UN special rapperteur, pati ang Melo Commission.”

“Yan na nga po ang problema, Ma’am.”

“Bakit naman?”

“Wala na pong kumakampi sa inyo.”

“Akala ko ba ay 95 percent ng lokal na pamahalaan ay kontrolado natin?”

“Eh kulang na raw pampadulas ninyo.”

“Eh di mangutang sa IMF.”

“Ang laki na raw po ng utang ninyo. Sa katunayan, pinakamalaki raw kayong administrasyon na umuutang.”

“Garci, mahalaga itong eleksyon. Hindi ako pwedeng matalo.”

“Paano ho kayo matatalo pa eh talo naman po talaga kayo?”

“Kaya nga nandiyan ka eh!”

“Pero kapag gipitan naman po eh pinawawalang bula ninyo na lang ako.”

“Hindi ba sinusuportahan ka naman sa iyong pagtakbo?”

“Eh sino pa ho ang maloloko ko?”

“Aba, tignan mo ako, ang dami ko pa ring naloloko!”

(Ang unang bahagi ay mula sa email na ipinadala ni Junjun Sta.ana, 3 Marso 2007.)

Dalawang Buwan Matapos ang Reming, Albay (Dagli sa Krisis column)

Dalawang Buwan Matapos ang Reming, Albay

Naglalakad si Bobet, wala naman talagang pinatutunguhan, umaasang may makikitang bagay na may halaga. Tinakpan ng buhangin at higanteng bato ang baranggay Busay. Kalahati nito, binaon sa limot, kasama ng 49 mamamayan. Isang daan at apatnaput siyam ay nawawala pa rin, buhat-buhat ang toneladang bigat ng masaganang buhangin at bato.

Dalawang buwan lamang ang nakaraan, may bagyong nagparagasa ng naipong putik na naipon sa halos araw-araw na pagputok ng bulkang Mayon. Mailap ang Mayon, pinakaperfektong apa na bulkan sa buong mundo. Madalang matunghayan ang kanyang buong kariktan. Kahit maaraw ay natatakpan ng ulap ang paligid nito.

Sabi ng isang gumagawa ng outlet ng Jollibee sa Albay, sanay na ang mga tao sa pagputok ng Mayon. Ipinagpapatuloy ang pagkain, paglalakad, pag-inom. Kapag lumindol o nakarinig ng pagputok, isang patlang na sandali lamang ng agam-agam, matapos ay mapupuno ng tawanan ang mga tao at babalik sa kanilang ginagawa.

Sa susunod na buwan pa magsisimula ang pagbabalik sa ayos ng Busay. Sa Padang, sa kalahati pa ng taon. Walumput tatlo ang nawawala o namatay sa Padang, ayon sa sensus nitong buwan. Marami na ang lumipat dahil kalahati ng baranggay ang tinabunan ng pag-agos ng putik at bato.

Dalawang beses lamang ang rasyon ng relief. Nagsisiksikan ang 17 pamilya sa loob ng isang klasrum sa mababang paaralan na ginawang evacuation center. Binabantayan ang mga tao ng 9^th Infantry Division ng Philippine Army. Wika ng isang sundalo, “We are working here to secure the safety and the properties of the people.” Ano pa bang ari-arian ang natitira!

Sa araw, ginagamit na klasrum ang tinutuluyan ng evacuees. Lumilipat sa likod ng gusali ng klasrum ang evacuees pero hirap, lalo na kapag umuulan. Habang sila ay nababasa, umiiyak ang mga supling. Tumitingala sila sa langit—ito o ang pagragasa?

Nananaginip si Bobet gabi-gabi ng pagbukas niya sa bintana at rumaragasa ang putik at bato. Maitim ang ilog sa bukana ng bahay. Tinatangay ang sumasalungat na tao, manok, baboy at kalabaw. Naghuhimiyaw ang mga ito pero hindi kaya ng dambuhalang tunog ng pagragasa. At araw-araw ay gumigising si Bobet para maglakad, wala namang pinatutunguhan, pero umaasang may matutunghayang mahalagang bagay.

(Batay sa ulat ni James P. Lopez, “More than a month after typhoon Reming: Slow Recovery for Albay Residents,” Bulatlat VI:50 (Jan. 21-26, 2007), http://www.bulatlat.com/news/6-50/6-50-albay.htm.)

Ang Tunay na Terorista (Dagli sa Krisis column)

Ang Tunay na Terorista

Pukpukin ang mga kahoy na sahig, dingding at kisame.

Ang tunay na terorista, pumapatay ng aktibista.

Tanghaling tapat, sa loob ng mismong buhay o sa bukana nito—ang eksena ng krimen. Walang takip ang mukha, maliban sa itim na bonnet sa ulo. Naka-leather jacket, na kahit namamawis, iniisip na kamukha niya si Robin Padilla.

Bubunot ng baril, itututok sa walang kamuwang-muwang na babae habang papaalis nang bahay para pumasok sa opisina, o habang iniwan ang trabaho sa kusina para sagutin ang katok sa pinto. “Isang bala ka lang,” muni nito sa sarili habang nagpaputok ng unang bugso. At nang makitang gumagalaw pa ang babaeng nagsimula nang maligo sa sarili nitong dugo, humihinga at nakadilat pa, pauulanan nang natitirang bala.

Gusto sana niyang kumaway sa nagkukumpulang tao, ngumiti at magpasalamat sa pagtangkilik sa eksenang aksyon. Pero hindi. In-character pa rin ito, halos nakasimangot. Walang bida sa aksyong pelikula ang nakangiti habang nakikipagbakbakan o nakikipagbarilan. Sasakay ito muli sa motor at kakaripas ng takbo. Tinitiyak na nag-iiwan ng ulap ng usok at alikabok sa nagkakagulong komunidad.

Sa murang halaga ay kinuha niya ang kontrata. Hindi importante ang salapi o ang tsansang sumikat. Hindi maaring maging hayag ang kontratistang mamamatay-tao. Ang ligaya ay ang akto ng pagpaslang, ang realisasyon ng kapangyarihang bawian ng buhay ang may karapatang mamuhay.

Ang tunay na terorista, nagkukulong sa aktibista.

Lumilikha ng batas para tangkaing lupilin ang mga aktibista. Lumilikha ng konsehong kinabibilangan ng mga anti-komunistang opisyal. Humuhusga kung sino ang kaaway at kaibigan.

Bumibili ng kongresista. Bumibili ng boto. Bumibili ng mamamatay-tao.

Habang nagkakape sa mga air-con na opisina, nananabako, nag-uusap kung paano ang inakusahan ay hindi dapat makaalis sa lugar na pinagdakipan sa kanya. Kundi man, dapat ay nakakulong sa sarili nitong tahanan.

Ang tunay na terorista, nakakapandaya sa eleksyon. Nanunungkulan bilang presidente habang sa pagkaligalig sa gabi, tanging cognac ang kapiling.

O tulad ng reynang-anay, nangingitlog ng teroristang sundalo, drones at aliping anay. Handang manilbihan sa interes ng kolonya, ngumangatngat sa lalo nang nabubulok na emperyo.

Balita nang Nakaraang Linggo (Dagli sa Krisis column)

Habang nakikipagpulong ang special United Nations rapparteur on extra-judicial killings, arbitrary and summary executions at na si Phillip Halston, kasama ng mga executive ng National Security Commission, si Farly Alcantara, 22, isang estudyanteng aktibista ng League of Filipino Students at Camarines Norte State Colleges sa Daet, Camarines Norte, ay binaril sa harapan ng kanyang eskuwelahan.

Pormal na nagbukas ang Balikatan exercises sa Jolo, Sulo, kasama ang mga Amerikano at Filipinong sundalo. Dinaan na din sa media blitz ng U.S. ang mga nirehabilitate na bagong boulevard sa Jolo, mga bagong eskuwelahang pang-Muslim, at iba pang kawanggawang sibikong proyekto. Ayon kay Carol Araullo, tagapangulo ng Bayan, “The nation is in dire need of patriotic leaders who will defend the nation's sovereignty and integrity especially at this time when the leaders of the land commit acts of treason." Sabay pakita ng litrato ng tiyan ng babaeng tinamaan ng shrapnel ng M203 sa nakaraang exercise noong 2006.

Kahit pa mayroong siyam na screw sa kanyang kaliwang paa at tatlo sa kanyang spinal column, ginugunita ni Carmelita Lagata, isang domestic helper sa Kuwait, kung paano niya tiniis ang aksidente para lamang makatakas sa kanyang malupit na empleyado. Kararating pa lamang sa Kuwait ay ipinatanggap sa kanya ng ahensya ang bagong kontrata—mas maliit na sweldo at mas mabigat na trabaho. Tumakas si Carmelita sa kanyang unang amo, pumunta sa embahada at pinagpasapasahan ng mga ahensyang hindi siya binabayaran. Masahol ang kanyang ikalawang amo, kung tratuhin siya ay parang hayop kapag may sumpong. Sa isang amo naman, binabayaran lamang siya ng 45KWD kada buwan at minsanan lang siya makakakain, tuwing alas-nuwebe ng gabi. Binubuksan niya ang pinto sa kanyang kuwarto para marinig ang musmos na kanyang inaalagaan sa kabilang kuwarto. Minsan ay nakita niya ang kanyang among lalake na nasa may pinto at nakatitig sa kanya. Madaling-araw na lamang siya kung matulog. Dahil sarado ang lahat ng pinto, tumalon siya sa balkonahe. Nabali ang kanyang kaliwang paa at likod.

Si Rayvi ay nag-aaral ng law sa Melbourne, Australia. Si Charo ay guro na nagdesisyong magtrabaho sa Hong Kong. Ang lalake ay aktibo sa solidarity group para sa Pilipinas, at si Charo naman ay nagsusulat para sa Filipinong komunidad sa pahayagan. Kinakapanayam ni Charo ang mga magulang ni Rayvi para sa pahayagan. At nang mapunta si Rayvi sa Hong Kong, kinapanayam din siya ni Charo. Nagkaigihan sila at nagpagpakasal. Lumipat sila sa Melbourne. Tungkol sa kanilang pag-aasawa, ang pagsusuma nila ay, “Dumaan kami sa butas ng karayom.”

Ang pamilya ni Zaynab Ampatuan, deputy secretary-general ng Suara Bangsamoro, isang party-list group ng progresibong Moro, ay ilang ulit nang lumilikas ng tirahan dahil sa all-out war ng iba’t ibang pamahalaan. Nang ideklara ni Estrada ang all-out war noong 2000, lumikas ang kanyang pamilya mula sa kanilang tirahan. Nang ulitin ang deklarasyon ni Arroyo noong 2003, natagpuan niya, kasama ng kanyang mga magulang at walong magkakapatid, ang kanilang bagong tirahan sa isang relocation site sa Carmen, North Cotabato. Taga-Carmen naman talaga ang kanyang pamilya, pero lumikas rin sila noong 1970s nang terorisahin ang lugar ng vigilanteng Ilonggo, kasama ang pagkasunog ng kanilang tirahan.

Hindi matutugunan ng kapapasa pa lamang na Biofuels Act ang problema ng tumataas na presyo ng langis na kontrolado ng monopolyo ng higanteng negosyo ng langis. Tanging ang mga malalaking panginoong maylupa at burgis-kumprador tulad ni Congressman Juan Miguel Zubiri, pangunahing awtor ng batas, ang makikinabang dito.

Ayon kay Fernando Bagyan, isang mananaliksik ng Alyansa ti Pesante iti Taeng Kordilyera (Apit Tako or Alliance of Peasants in the Cordillera Homeland), malaking problema sa unfair trade ang kinahaharap ng mga magsasaka sa Benguet dahil sa kakulangan ng post-harvest na mekanismong tulong mula sa pamahalaan. Ito ay bilang pagtugon sa anunsyo ni Secretary Arthur Yap ng Departamento ng Agrikultura na magdaragdag ng 134 na bagong bagsakan ng gulay mula sa Benguet. Dagdag pa rito, dapat matuto raw ang mga magsasaka ng Baguio at Benguet na lumaban sa kompetisyon, o makipagkompetisyon.

Etsetera, etsetera, etsetera.

Araw-araw ang balita tulad ng potensyal para sa pang-aabuso ng bagong aprobang Anti-Terrorism Bill, isang imbitasyong mananghalian na nauwi sa tangkang pagpaslang sa buhay ng secretary-general ng Southern Mindanao ng Kilusang Magbubukid ng Pilipinas, at aktibong pangangampanya sa Davao at Mindanao ng party-list na Anakpawis at Gabriela. Hindi nauubusan ng isyu ang bansang ito. Malalim ang balon ng pandarahas at pandarambong. Mabuti na lamang at mayroong gising—nangangampanya, tumututol, nagsasalaysay, gumugunita at nag-aaklas—habang ang marami ay natutulog na, o ipinaghehele ng mga jingle at indayog na “Bumtarat-tarat” at “Itaktak Mo,” nagmo-malling na parang zombie (gising at nakakalakad pero patay na ang utak), ng mga pangako ng politiko habang ang mga ito ay nangungurakot at nagbebenta ng prinsipyo ng publikong interes, ng presidenteng may monotonong tinig na nagbabalita ng fantasya ng pag-igwas ng pambansang ekonomiya, ng imperyalistang Amerika na nangangamkam ng likas-yaman ng ibang bansa.

(Halaw ang mga balita mula sa Bulatlat VII:3 (18-24 Pebrero 2007), http://www.bulatlat.com/)