Sunday, March 30, 2008
Friday, March 28, 2008
Ano ang ginawa ko noong bakasyon? Pasintabi Column
imahen mula gracemagazine.wordpress.com/.../
www.arkibongbayan.org/
youngradicals.blogspot.com/
www.lfs.ph/category/
www.regalmultimedia.net/
Ano ang ginawa ko noong bakasyon?
Sa pagsisimula ng klase, ito ang parating unang theme paper na pinapagawa sa amin sa high school. Mapapaisip tuloy ako kung ano nga ba ang nangyari sa nakaraang bakasyon na pwede kong sulatin bilang makabuluhan. At kahit taon-taon itong ipagawa, parang hindi naman napapaghandaan dahil napapaisip pa rin kung ano ang karapat-dapat na isulat.
Makabuluhan ang unang kwarto ng taon sa politikal na pakikibaka. Sa sustenidong pagkilos sa unang tatlong buwan ng taon, maaninag ang simulain at kahahantungan ng politikal na transformasyon. Ang First Quarter Storm ay nagbunsod ng malawakang pwersa ng kilusang masa, na tinangkang supilin ni Marcos sa pagdeklara ng martial law. Napatalsik sina Marcos at Estrada sa unang kwarto ng taon.
Marahil, dahil kasagsagan ito ng pagtatapos ng semester at academic year. Mahalaga ang papel ng kabataan at estudyante. Pero hindi pa napapahinog ang kasalukuyang kalagayang politikal, na siya ring kaakibat na katangian ng buhay kabataan at estudyante. Bigla, ang utak ng mga tao ay bakasyon na.
Ang bakasyon ay mahalaga lang sa hanay ng estudyante at sa mga guro. Sila lang ang nagtatamasa ng dalawang buwang bakasyon. Sa guro pa nga, nagtratrabaho pa rin dahil ang eleksyon ay parating sa Mayo, ang training ay sa ganitong mga buwan din, at pati ang paghahanda sa susunod na akademikong taon. At kung wala namang kapasidad pumunta ng Hong Kong Disneyland, ang bakasyon ay nangangahulugan lang nang pagtunganga sa loob ng dalawang buwan.
Anong ligaya ng buhay na ito? Tila ito ang aginaldo ng estado habang bata pa.
Binibigyan ka ng dalawang buwan na para sa iyo lamang. Kung nasa modernong bansa ka, ito ang panahon para maglakbay sa mundo, makadanas ng ibang kultura. O magpakagaling sa sports at iba pang hobbies, matuklasan ang iba pang aspekto ng buhay. Kung nasa mahirap kang bansa, ito ang panahong tutulong ka sa paghahanapbuhay. Kung nasa gitnang uri ka sa mahirap na bansa, ikaw ay tutunganga dahil luho mo ito.
Paano ka makakatunganga kung ang pondo para sa iyong edukasyon ay sistematikong dinarambong ng estado? Una, ikatlong bahagi nito ay ipinapambayad-interes sa dayuhan utang; ikalawa, ang ikatlong bahagi ay kinukurakot; at ikatlo, ang natitirang maliit na bahagi ay inilalaan para paghatian nang mayoryang nakararaming naghihirap. Magugulat pa ba tayo sa masakit na panooring sagot ni Janina San Miguel sa question-and-answer portion ng nakaraang Bb. Pilipinas? Ang kanyang pagtatangkang mag-ingles pa rin kahit na balubaluktot, ang pagiging poised pa rin kahit na binu-boo siya sa Araneta Coliseum, at ang mas kahindik-hindik niyang pagkapanalo?
Iilan ang may pisikal na ganda para maging Bb. Pilipinas? At iilan ang kasama sa tatlong porsyentong pumapasa para maging call center agent? O mga doctor at nurses na ok na maging caregivers sa mas mayamang bansang magbabayad ng mas malaking sahod? Sa isang milyong graduates kada taon, 400,000 lang ang makakakuha, kahit pa underemployed, ng trabaho.
At kapag dumating ang estudyante sa kanyang huling bakasyon bago mag-graduate at magtrabaho, o mag-dropout at magtrabaho, nakaplakda na ang kanyang abang kinabukasan. Bakit napapatunganga pa rin? Malapit nang dumating ang yugto ng buhay na ang bakasyon ay hindi na luho. Na kapag hindi makakita ng trabaho, ito na ang natitiyak na estado ng agam-agam sa sariling buhay.
Mas may kagyat na dahilan kung bakit hindi tumunganga ngayong bakasyon. Hindi dapat mapatid ang momentum sa pagpapatalsik kay Gloria Arroyo, ang pinakamasahol na presidente sa sektor ng edukasyon na naglagay sa atin sa predikamento ng kawalang pag-asa. At sa mas malaking usapin sa utang sa mamamayan, ang malawakang pangungurakot ng kanyang pinamumunuang mafia na hanggang ngayon ay patuloy pa ring sistematikong itinatago sa pagiging pampamahalaang sikreto ang mga kaso hinggil dito.
Kaya sa diwa ng pagprotesta laban sa pinakamalakas na bigwas sa sektor ng edukasyon, sa pagtatakda ng ibang kinabukasan para sa hanay at sa sambayanan, ipagpatuloy ang pagmulat, pagkilos at pag-organisa sa loob at labas ng ating hanay. Na hindi nagbabakasyon ang pandarambong ng estado kaya hindi rin tayo dapat manamlay at hayaan iba na lamang ang kumilos para sa atin.
Kung sa pelikula, ang bakasyon ay synonymous sa rite-of-passage—ang Summer Love ng Regal Babies dati ang aking naiisip—sa aktwal na buhay ay mas tahimik ang pag-agos ng buhay. Ngayong ako ay guro na, at kapag ako ay nag-require ng ganitong unang theme paper sa Hunyo, mapapangiti ako kapag may nagsulat na nag-integrate silang mga estudyante sa komunidad, pabrika at kanayunan. Nag-aral, nagbigay ng pag-aaral, tumalakay sa pambansang kalagayan. Pumuna sa sarili. Nagtasa at nagplano.
Ito ang makabuluhang summer vacation.
Only-in-the-Philippines Syndrome, KPK Column, 15-29 Marso 2008
Only-in-the-Philippines Syndrome
Kapag sinabing “only in the
Ang only-in-the-Philippines ay katangian at kaganapang maaring mangyari lamang sa loob ng espasyo ng bansa. Ito ay social action o ginagawa ng kolektibo sa ilang sektor, pero hindi buong lipunan ang kalahok. Panlipunan ang sinasaad nito, o may sinasabi sa mababang kalidad at pagturing ng mga pwersa sa lipunan kaya nagaganap ang penomenon: mga umaakyat ng billboard sa Metro Manila para takasan ang kanilang problema, umaakyat ng at ayaw bumaba sa puno ng niyog dahil niloko ng asawa, nanganganak ng hito o kakambal ng ahas, miyembro ng Gucci Gang na nagpapanggap na ang Makati ay Manhattan habang sumisinghot ng cocaine, at kung ano-ano pa.
Tignan ang ilan pang halimbawa ng only-in-the-Philippines. Pinalitan ang bubong ng tren na dumadaan sa Metro
Parati ay narito ang tatlong salik: pangungurakot (iligal na pagbebenta ng karapatan para makatira sa riles, pag-install ng mumurahing uri ng safety protection sa mga ilaw sa runway, pagtaya na di makatarungan na “I show mine, you don’t show yours” sa inuman), kolonyal na mentalidad (pamantayang hygiene bilang pribadong spero ng buhay, pag-ayos ng airport imbis na pagpondo sa food security, machismo o pataasan ng ihi at pahabaan ng ari sa inuman), at paghihikahos (pagtira sa riles at kawalan ng serbisyo publiko rito, pagnanakaw ng ilaw sa runway dahil sa kawalan ng iba pang mapapagkakitaan, paglabas ng karahasan sa mahihirap na lalaki kapag nakainom).
Madalas ang pagsasanib ng tatlong salik ay nauuwi sa marahas na kaganapan: murahan sa pagitan ng pasahero ng tren at nagtatapon ng basura, nakawan, at patayan. Ang karahasan ay hindi indibidwal na antas lamang, kundi dahil nga likha ito ng tatlong salik na kinakabuhayan ng mga indibidwal ay may propensidad ang lipunan na makaranas nito, at magluwal ng iba pang only-in-the-Philippines na penomenon.
Samakatuwid, ang only-in-the-Philippines syndrome ay sistemiko at hindi hiwa-hiwalay na kaganapan. Ang primaryong kalahok rito ay ang underclass, mula anakpawis hanggang lumpen at katutubong mamamayan. Kapag napalahok ang mayayaman, mas matingkad ang kalakaran ng tatlong salik, nagiging cliché na nga dahil masyadong halatang kumumporma sa inaakalang global na kosmopolitanismo. Tulad sa quasi-bonding na organo ng Gucci Gang, pinangalan sa brand na sila lang ang makakabili, pero tulad ng underclass na partner nila, lulon din sa lumpen na aktibidad—droga, panggigimik, panggagantso, pagsaksak sa likod ng mismong mga kaibigan, pagkaplastik at iba pa.
Ang lumpen ang naghaharing pang-uring katangian sa only-in-the-Philippines syndrome. Ang lumpen ay sub-uri dahil ito ay hindi naman regular na miyembro ng anakpawis na may regularisado bagamat maliit na kita, at dahil mas nagdarahop ang lagay ay handang gumamit ng iligal at imoral na kapamaraan para kumita. Sila yaong namumuhay sa jueteng, droga, panggagantso, at bayarang mamamatay-tao, botante at union-busters, at kung gayon ay mas mahalaga ang kagyat na pangangailangang kumain at mabuhay, o mabilisang umangat ang estado ng buhay, kaysa sa metapisikal at moral na katanungan tungkol sa indibidwalidad, humanidad at maging hustisyang panlipunan.
Sinasaad ng mga karanasan at penomenong only-in-the-Philippines na sa sobrang pambubusabos sa indibidwal at kolektibo, handa itong gawin ang meta-mamamayang (meta-ligal, meta-moral, at sa kaso ng babaeng binitbit ang ari-arian sa puno ng niyog, meta-pisikal na) kalakaran para magkaroon ng akses sa temporal na politikal na pagkamamamayan. Ang mga hoodlum ay magnanakaw at sa akto ng pagnanakaw ay marerealisa ang taliwas pero nananatiling akses pa rin sa pagkamamamayan, para lamang mahuli at humarap sa estadong handa ring magbigay-disiplina, parusa at sintensya sa mga lumabag sa politikal na kalakaran.
Ang kaibahan ng aktwal na lumpen na hoodlum at ng mayamang politikong hoodlum ay nakukulong ang una kundi man ito masa-salvage, handang masakripisyo gayong ang huli, habang may galamay sa kapangyarihang nabiyayaan ng pangungurakot, ay mananatiling nakalutang na politikal na pagkatao. Ang kakatwa rito, dahil sa sistemiko at sistematikong pandarahop ng estado, pati ang may mga ekonomiko at politikal na kapangyarihan ay kailangang pumaloob sa naghaharing uri ng lumpeng katangian para manatiling nakalutang. Ang mga faksyon ng naghaharing uri—dahil sa limitadong akses sa mismong ekonomiko at politikal na yaman ng bansa—ay hindi rin mga stableng posisyon, peryodiko rin itong nagbabago batay sa ihip ng hangin at piniling alyansa sa faksyong may aktwal na hawak sa politikal na kapangyarihan.
Sa isang maling pakikipag-alyansa, sa termino ni Gloria Arroyo, halimbawa, maisasantabi ang interes ng negosyante, tulad ng mga Ayala sa kinondenang Glorietta 4 bombing, at Lucio Tan na kumiling kay Estrada. Sila man ay makikipaggitgitan para sa tira-tirang ekonomiyang interes na maaring maipamahagi ng estado. Bagamat kasali sila sa estado poder, sa temporal na sandali ni Arroyo, may maeetsapwera sa pagpapalawak ng net na susuporta at sasalo sa peryodikong krisis sa administrasyon nito. Hindi business-as-usual para sa lahat ng businessmen at women.
Kaya sa huling usapin, ang may hawak ng kapangyarihang magpapakondisyon sa estado ng only-in-the-Philippines ay ang mismong estado. Si Arroyo ang may hawak ng kasalukuyang chain of command ng kapangyarihang pang-estado. Ang kakatwa rito, ay siya rin ang puno’t dulo ng only-in-the-Philippines syndrome: wala raw rice shortage pero mas marami ang mga Filipinong nagugutom; bumubuti na raw ang ekonomiya pero mismong ang opisina sa ilalim niya ang nagsasabing mas maraming mamamayan ang walang trabaho at naghihikahos; nakapagbigay na raw siya ng opsyon sa pangingibang-bayan, at ito ay ang pagiging call center agent sa loob ng bansa na sumasagot sa disoras ng gabi sa mga tanong sa ibang bahagi ng mundong nagsisimula pa lang ang araw; pati raw kanyang mga alipores ay pwedeng i-invoke ang “executive privilege” kapag ayaw padaluhin sa congressional inquiry; pinatakbo at pinanalo ang mga anak na lalaki para matiyak na hindi muli siya mai-impeach; at pati ang kanyang doktor o dentista raw ang piniling pinuno ng professional regulatory board.
Sa panahon ni Marcos at sa pagsisimula ng pagiging popular ng literatura mula sa Latin American sa bansa, sinasabi na may pagkakatulad sa tinatawag na “majic realism” na parang mahika na ang pang-araw-araw na realidad sa kalabisan nito—isang pangulo na gustong mamuno habangbuhay, isang First Lady na inaawitang ang bansa ng “Dahil sa Iyo” para ihele ito muli sa apolitisasyon, Blue Ladies na alta-sosyodad at bagong-yamang matrona na naging alipores ni Imelda, at si Marcos na humawak sa executive-legislative-judicial na sangay ng pamahalaan.
Sa kasalukuyang presidente, binabalik tayo hindi lamang sa literatura kundi sa realidad ng lumpeng realismo—ang estetika ng pagdarahop, kanya-kanyang kasagipan, malawakang pandarambong at kung gayon, masibong disenfrantsisasyon ng mamamayan. Ito ang jologs na realismo, dahil sistematiko ang pagpapa-jologs ng estado sa mamamayan nito—pinapaasa sa ukay-ukay o sa sandamakmak na balikbayan box na punong-puno ng ukay-ukay at diskwentong bagay mula sa ibang bansa para maging kosmopolitan, xerox ng libro-libro para makaakibat sa kaalaman sa iba’t ibang disiplina, na kakambal ng pagsagot ng cellphone sa FX o kalsada ay ang posibleng pagdanas ng karahasan—nakawan at maging pagpatay.
Marahas ang estado ng buhay sa estado ni Arroyo. Ang mga ito ay nagaganap dahil may iilang may kapangyarihan na makipag-golf habang nakikipag-deal ng laki ng kurakot sa prospektibong broadband company mula sa Tsina; o pananahimik kapalit ng milyones; at maging pagbukas ng bagong marine theme park sa araw ng pinakamalaking protesta laban kay Arroyo. Hindi naman ito nagsimula sa kanya pero ang kondisyon ng only-in-the-Philippines ay walang duda na masasabing mas tumingkad sa kanyang administrasyon.
Only-in-the-Philippines din na makalawang ulit na ginamit ang kapangyarihan ni Greyskull at nag-People Power para magpatalsik ng bangkaroteng presidente. Only-in-the-Philippines na namumbalik ang elitistang kaayusan ng estado, walang makabuluhang panlipunang pagbabagong naganap. At only-in-the-Philippines na ang kasalukuyang presidenteng iniluklok sa ikalawang People Power ay magiging gahamang buwayang walang kabusugan. Moderate your greed, at isa na naman itong only-in-the-Philippines na inbokasyon.
Pero maging sa global na kondisyon—only-in-the-Philippines na may militanteng kilusang masa na handang makipag-alyansa para mapalawak ang pwersa ng muli’t muling pakikipagtunggali sa estado, na may kasangkapang rebolusyon bilang lehitimong kapamaraanan sa panlipunang transformasyon, na may ilang henerasyong aktibismo at aktibista na handang magsilbi pa rin sa interes ng nakararaming isinantabi at inetsapwerang mamamayan. At dahil dito, ito ang isa pang katangian ng only-in-the-Philippines, na ang bawat sintomas at karanasan ay kakanyahan at kahandaan para sa malawakang transformasyon ng lipunan at kasaysayan. At ito ang nabubuong kontribusyon ng sambayanang Filipino sa pandaigdigang pakikibakang pang-uri.
Sunday, March 16, 2008
Interview Portion sa Beauty Contest at Katawang Kapital, KPK Column, Mar 16-22, 2008
I am republishing this article with acknowledgment of the link where the transcript of the interview was sourced. My apologies to the blog owner for the earlier failure to cite the source.
imahen mula sa http://www.bbpilipinas.com/
pedestrianobserver.blogspot.com/
http://www.arkibongbayan.org/
Interview Portion sa Beauty Pageant at Katawang Kapital
Usap-usapan ang mga sagot ni Janina San Miguel sa question-and-answer portion ng nakaraang Binibining Pilipinas. Naka-upload ito sa You-tube at masakit itong panoorin. Heto ang transcript ng interview sa host Paolo Bediones (hango sa blog, http://www.filipinoqueer.com/):
Bediones: So you won two of the major awards, Best in Long Gown, Best
in Swimsuit. Do you feel any pressure right now?
Contestant: No, I do not feel any pressure right now.
Bediones: All right, confident! Please choose a name of a judge. We have Miss Vivian Tan.
Vivian Tan: What role did your family play with you as a candidate to Binibining Pilipinas?
Contestant: Well, my family’s role for me is so important. Because der was d… deyr… dey was the one… who’s very… haha… Oh, I’m so sorry. Uhm My pamily… my family, oh my god.
Bediones (off-mike): Pwede mag-Tagalog. Sige lang, sige lang.
Contestant: Ok. I’m so sorry.
Bediones (off-mike): Okay lang yan.
Contestant: I’m so sorry…I… I told you that I’m so confident. Eto, uhm, wait. Hahahaha. Uhm… Sorry guys… because this was really my first pageant ever. Because I’m only 17-years old! And ahahaa… I.. I did not expect that I came from, I came from one of TAF Ten… Mhmm… Sooo…. But I said DUT my family is the most important persons in my life. Thank you.
Nasa edad na ang bansa ng purong ideal ng katawan, wala nang usapin ng utak dahil “grace under pressure” naman talaga ang beauty contests. Kahit ano pang pagkakamali o kanipisan ng sagot, ang pagtatalon ng f at p, ang mahalaga ay confident na nakangiti pa rin ang batang contestant. Masyado nang mataas ang kahilingang beauty-and-brains sa isang bansang pinagdarahop ng pambansang pamahalaan ang pondo sa edukasyon, at winawaldas sa pangungurakot ang nalalabing pondo ng mamamayan. Mas malaking usapin kung karapat-dapat ba siyang manalong Bb. Pilipinas World, matapos nitong inaakalang karumaldumal na tugon sa interview portion. At sa mas malaliman, kung karapat-dapat ba itong maging ambassador of goodwill ng bansa?
Ang formulasyon ng dalawang isyu sa debate ay nagsasaalang-alang ng criteria ng paghuhusga at representasyon. Hindi naman liberal na demokratiko ang pagpili, nakabatay ito sa formulasyon ng angkop na representatibo sa mas malaking global na beauty pageant. Kaya nga ang nanalo ay may titulo ng kanilang magiging susunod na partisipasyon—Bb. Pilipinas Universe na sasali sa Miss Universe, Bb. Pilipinas World para sa Miss World, Bb. Pilipinas International para sa Miss International, at iba pa. Ang judges ay pumipili batay sa criteria for judging na iplinakda ng organizers ng Bb. Pilipinas. At ang organizers ay sumasapul naman sa higit pang tsansang manalo sa global na beauty pageants ng lokal na pambato.
Ang Bb. Pilipinas ay ang lokal na idioma ng bansa sa global na kumpetisyon. Tulad sa edukasyon, ang inihahandang graduates ay yaong hindi nakabatay sa pangangailangan ng lokal na industriya kundi ng global na negosyo. Kaya nga ang diskurso ng edukasyon, lalo na sa collegiate level sa negosyo, law at medisina ay sa ingles—mula textbook na ginagamit, kurikulum na ipinapatupad, diskusyon sa klase at ng exams na kinukuha ay nagpapalawig sa kultura ng pakikiramay na nakahiwalay sa lokal na saloobin at pakikitungo. Nakikiramay na lamang sa sariling pagnanais makaangat sa buhay.
Kontraktwalisasyon ang nagaganap sa Bb. Pilipinas. Kung ano ang demand sa global na market ng beauty pageants ay ganoon na rin ang isinasakatuparan. Wala nang mananalong punggok na Filipina, o masyado ring exotiko. Kailangan ay 5’8” at may Caucasian features kahit pa wala ang kaputian (whiteness). Samakatuwid, pangmodelo kahit hindi naman literal na nagmomodelo ng damit kundi ng metapisika ng kagandahan ng Bb. Pilipinas at Miss Universe, halimbawa.
Kaya ang mga nananalong Filipina sa lokal na kumpetisyon ay binibigyan ng crash-course sa bansang nakaperfekto na ng paglikha ng global na winners, ang
Ang katawan ay may kapasidad mangapital. Kung dati ang paraan sa pangarap na pag-angat ay pagkuha ng pagpapari at medisina dahil natitiyak nitong bubuti ang buhay at nakakatulong pa sa kapwa; sumunod ay commerce dahil tiyak daw ang pagpasok ng pera kapag nagnegosyo; ngayon ay pag-aartista na. Kung may hitsura ang bata, lalo pa’t hindi pinalaki ng
Kaya hindi nawawalan ng panibagong
Kaya tama ang kanta ng Hagibis, lokal na bersyon ng Village People, na naging theme song ng matagumpay na sitcom noong 1990s, Palibhasa Lalake, “Katawan, katawan, katawan, ingatan ang inyong katawan.” Purong katawan, ingatan dahil pwede ngang pagkakitaan.
Hindi naman nag-a-apply sa call center si San Miguel. At kung mag-apply man ito, kasama ito sa 97 porsyento na babagsak. Kaya nga siya nag-beauty contestant ay dahil alam niya ang angkop na halaga at lugar ng kanyang katawan. Ang operative word ay “beauty” at kahit sabihin pang hindi ito skin-deep, ay ito pa rin ang pasaporte para sa realisasyon ng kanyang pangarap at ng kanyang henerasyon. Na sa kalakaran ng beauty contest, tanging mga graduate ng Unibersidad ng Pilipinas na sumasali at nananalo rito, ang nagdaragdag pa ng lehitimasyon sa papawala namang beauty-and-brains combo meal.
Ang kamulatan ni San Miguel ay kamulatang ipinatamo sa kanya sa pang-araw-araw. Ito naman ang bansa ng beauty contests. Mula sanggol, musmos, bata, teenager, bagong Misis, matandang babae, at maging para sa kalalakihan at bakla ay mayroong maaring salihan. Idinidiin ito sa telebisyon sa tanghali, model searches sa mall at plaza, fundraising sa fiesta, at Bb. Pilipinas sa Marso. At ito ang kamulatan sa katawan bilang purong ideal, walang organo, walang utak, purong posturing umaakibat sa modelo ng global na katawan.
Kontest ito—kumpetisyong nakabatay sa malinaw na pamantayan—na magpakaganito rin naman, ay hindi para sa lahat. Isa lang parati ang nahihirang na representatibo. At hindi naman ito opisyal na representasyon at representatibo ng bansa. Hindi pamahalaan ang pumili nito, kundi aparato ng estado. Umaalinsunod sa katawang itinatakda ng estado—katawang walang organo, walang utak, na ang tanging halaga ay gumaya sa ipinataw na modelo: mapa-call center agent ito na gumagaya sa twang ng native speaker, estudyanteng sistematikong pinagdarahop sa kamangmangan at kawalan ng pondo ng gobyerno at naniniwala pa ring makakaahon ito sa kanyang lagay sa malapit na hinaharap, o OCW na nagsasakripisyo ng katawan para sa ikabubuti ng iba.
Hindi nga ba’t ang katawan ng beauty contestant at winner, si San Miguel, ay inakda ni Gloria Arroyo ayon sa kanyang panuntunan—ideal na kagandahang pisikal, nanggagaya, exportable, at kung gayon, purong ideal ng katawan, na tila hindi binahiran ng korapsyon bilang pagtatago sa sistematikong pangungurakot at pag-aaruga sa kanyang mafia. Tulad ng katawan ni Manny Pacquio, ito ay may halaga lamang sa estado hanggang sa nagtatagumpay nang higit pang seduksyon at atraksyon sa aktwal na kapital. At ito rin ang sumpa ng katawan ni Arroyo, na ang pagkatagal na pagkapit sa bangkaroteng panungkulan at ang politikal na turmoil mula rito ay tatagos na sa ekonomiya, at ang kanyang sinasambit na statistika ng pag-angat ay isa-isa nang pinapaputok, tulad ng kumpiyansa ng negosyong nag-aakalang business-as-usual pa rin.
Retorikal ang pagtatapos sa interview portion sa beauty pageant. Ihuhudyat ng contestant na tapos na siya sa kanyang mumbo-jumbo sa katagang, “I thank you.” Na tunay namang rekognisyon sa hurado at estadong magbibigay-halaga at lehitimasyon sa kanyang katawan. Na kahit i-boo pa siya ng audience, na mayroong ibang manok na pambato, ay kinilala pa ring bilang ehemplo ng purong ideal na katawan kayang makapanghimok ng iba pang kapital at panlipunang lehitimasyon. Na kaya masakit itong panoorin ay dahil nasasapol nito ang ating kolektibong nararamdaman: ganito na ang kinahinatnan ng sistematikong pagkakait ng pambansang pondo at atensyon kahit pa ang fokus ay pagtatago ng sistematikong paggaganansya sa edukasyong mahalaga rito.
Sa politika, ito ang pinakamatagal na interregnum nang pagpapatalsik kay Arroyo. Hindi pa namamatay ang luma, hindi pa rin ipinapanganak ang bago. Kaya kailangan ng pagiging komadrona ng kasaysayan, hanggang tayo na ang pasigaw na magsabi kay Arroyo, “We thank you” para tapusin na ang dapat tapusin, at iwan na ang mabigat na entabladong pinapapasan sa mamamayan.
Pornograpiya sa Pilipinas at Japan, KPK Column, Mar 9-15, 2008
imahen mula sa villageidiotsavant.blogspot.com/2007/01/ee-he...
es.geocities.com/eiga9/articulos/obscenity.html
gaygamer.net/2006/
Pornograpiya sa Pilipinas at
Magkaiba ang tradisyon ng pornograpiya ng dalawang bansa. Sa Pilipinas, walang hard-core, maliban doon sa panahon ng “penekula” (penetration + pelikula) na ang mga aktwal na penetration scene ay patakas na ibinabalik sa rolyo ng pelikula kapag ito ay lumabas na sa third-run at probinsya na sinehan. Kasagsagan ito ng krisis ni Marcos, matapos patayin si Ninoy Aquino sa tarmac, at pinabayaan lamang ito ng sensura para idisimulado ang krisis ng pamunuan. Ang tanging hard-core porn ay gawa para sa ibang audience, tulad ng Manila Scandal series na para sa Korean market o man-to-man para sa exotic niche gay market ng Kanluran.
Sa
Kaya pati sa magazines ay pixilated ang mga ari, kundi man enhanced graphically para maging nakatago. Kakatwa ito dahil lantaran ang ibang uri ng sex practices, tulad ng rape at gang-rape, incest, bondage, molestation, sexual harassment at iba pa, sa ibang media. Sa anime at manga (dahil drawing lang naman ito) ay maari ang displey ang ipinagbabawal na bahagi ng anatomiya ng tao. At tila wala naman kiyeme sa ganitong uri ng pornograpiya dahil walang paghuhusga ang mga tao sa mga nagbabasa nito sa bus at convenience stores, o ito ang mga babasahin sa friendly-neighborhood family restaurants.
Bawal sa Pilipinas maging ang pornograpiya gayong wala namang malinaw na batas na nagsasaad ng sakop at limitasyon nito. O maaring mayroon pero mahina ang implementasyon. Sa aking pagkakaalam, ang MTRCB (Movies and Television Review and Classification Board) ay para sa broadcast media lamang. Pulis ang nanghuhuli sa mga dancer na na nagsasayaw ng nakahubo’t hubad, maging ang pinaghihinalaang kalahok sa sex work sa kalsada at kasa.
Ang naiisip kong katumbas na parusa ay sa paraan pa ng pagdisiplina o rehimentasyon ng sistema ng pagpapahalaga sa pornograpiya. Ito ang bansa na sinusunog ang magazin at tabloid na tinataguriang malaswa. Na para rin itong kasalukuyang dharma ng Opticals Board pagdating sa pirated DVDs. Daan-daang libo ang pinapadaanan ng pison. Na kakatwa dahil sino ang nagbibilang? Na tulad pa sa pagpapakita ng bawal na droga—tulad ng shabu at marijuana—sa presscon ng pulis at militar, sino ang nakakatiyak na ito nga ang aktwal na ipinagbabawal na elemento?
Ang ginagawang pagbabawal sa pornograpiya ay tulad ng iba pang krimeng may ipinagbabawal. Idinidispley ang bawal para iwasan at hindi tularan gayong ang may hawak lang ng pulis na kapangyarihan ang nagsasaad sa atin na paniwalaan sila kahit hindi natin aktwal na nakikita ang idinidispley nila. Ang mga naronda sa isang maralitang komunidad, lalo na ng Moro, ay ididispley bilang pinaghihinalaang terorista at kriminal. Ang mga babaeng nireyd sa bar at kalsada, tulad ng Quezon Avenue, ay ididispley sa loob ng pulisya, sabay ang retorikal na gesture na may pulis o nabiktimang nagtuturo sa katawan ng hinuhusgahang kriminal.
Ang inbokasyon ng hinusgahang kriminal ay ritualisasyon at rehimentasyon ng krimen. Hindi mahalaga na hindi aktwal na pinagbabawal ang dinidispley, ang akto ang inilalagay sa parametro ng legalisasyon, ng bawal at hindi karapat-dapat. Kriminal ito dahil may krimen itong ginawa. Na nakapagpaalaala sa akin sa isang kaibigang bading na ayaw pumunta sa gay bar sa takot na mareyd ito. Natatakot itong makuhanan ng crew ng telebisyon at masira ang pagkatao niya sa unibersidad na pinagtuturuan at iba pang lugar. Hindi pa man aktwal na ginagawa, nagtagumpay na ang internalisasyon ng ganitong rehimentasyon ng krimen. Pero ano ang krimen na nagawa at ayaw nang gawin pa dahil krimen nga ito?
Wala. Pero dahil sa balita sa photojournalism at telebisyon, ang wala ay nagiging mayroon, at ang mayroon ay nagiging ipinagbabawal. Sa isang bansang wala namang hard-core na pornograpiya, na ang komersyal na pelikulang bomba na natutunghayan sa pelikula, kung iisipin, ay para na lamang perversyon sa aktwal na konsepto ng pornograpiya (pwedeng makita ng utong basta may saplot, kahit pa basang kamison; split second lang ang displey ng ari ng lalake; isang suso lang ang pwedeng makita; bawal ang matagalang pagtiwangwang ng anumang nakahubo), ano pa ang ipinagbabawal sa ating makita?
Ang dinidisiplina ay ang paraan ng pagkita, ang kulturang biswal sa pagdanas. Sa diskursong Kanluran, ang kulturang biswal ang pinakamahalagang batayan ng katotohanan. Kung sa batas, kailangang may maaasahang saksi sa naganap na krimen. Bahagi ang media sa pagdanas, ang kanilang imahen ay ebidensya, tulad rin ng pagsaksi ng nakakita sa kaganapan. Naalaala ko ang ilang mga estudyante na umaangal sa kanilang grado. Kapag ipinakita ko ang record book at ang mga numerong naging batayan ng kanilang inaakalang mababang grado, wala nang argumento pa. Natatanggap na lang kahit pa ang ilang subhetibong kondisyon sa paggragrado. Ebidensya ang record book, na tulad ng sa pornograpiya ay ebidensya na mayroong hangganang itinatakda.
Sa
Sa Pilipinas, walang manonood ng bomba na pelikula na naka-chin up na bibili ng tiket at papasok sa lobby ng sinehan. Nakatungo rin itong papasok sa motel. O sa lalim ng gabi panonoorin sa low volume ang pirated porn na nabili sa Quiapo. Pribatisado itong mga akto pero para sa pulis, may mawawari pa ring akusasyon para gawing iligal itong pagdanas. Tingi nga lang ang pornograpiya, patago pang dinadanas dahil said sa pag-aproba ng lipunan, gayunpaman, bawal pa rin. At namatay na nga ang natitirang heterosexual na bomba sa komersyal na sinehan, na sa dami ng bilang ng produksyon ay bumuhay sa industriya ng pelikula sa bansa.
Ang kakatwa sa “pornograpiya” sa bansa, ang aktwal na katawan ang pinapahalagahang ikriminalisa. Hindi nakukulong ang artista o prodyuser, maging ang videographer at make-up artist na kalahok sa produksyon. Ang krinikriminalisa ay ang aktwal na naghuhubad, tulad sa massage parlor, gay bar at night clubs. Hindi ang mga katawang naging imahen ng pornograpiya sa pelikula at DVDs. At maliban dito, ang nagbebenta ng pirated porn ay aarestuhin hindi pa dahil nagbebenta ng porn, kundi dahil nagbebenta ng pirated DVD.
Pero magkagayunpaman, may takot parati sa karanasan sa pornograpiya, na tulad ng karanasan sa droga at pagpatay, inaakalang hindi naman kailangang gawin para malamang bawal ang mga ito. At dahil sa tagumpay ng estado na paniwalain ang nakararami sa ipinagbabawal na karanasan, marami ang naniniwalang kailangan at dapat nga itong ipagbawal.
Kung sa “maliit” na usapin ng pornograpiya ay reaksyon ng estado ang ating sinasambit, ano pa kaya sa mas malaking usapin ng pornograpiya ng kasalukuyang administrasyon? Ang ebidensya ng kalabisan ay nagpapatong-patong na: $130 milyon ang inaasahang ganansya sa korapsyon sa broadband scandal, $20 milyon ay naisuhol na raw; na nadagdagan ng 700,000 pamilya o kabuuang 32.9 porsyento (isa sa tatlong pamilya) ng populasyon ang naghihirap sa loob ng tatlong taon; at ito ay nakabatay pa, ayon sa mismong National Statistical Coordination Board, sa napakababang P41.25 na arawang budget para mabuhay raw ang inbidwal nang maayos; at ang palitan ng pabor sa Spratly Islands. Bukod pa rito ang nakaraan nang pandaraya sa eleksyon, panunuhol, at iba pang katiwalian ng kasalukuyang administrasyon.
Pero wala pang biswal na ebidensya. Wala pang Clarissa Ocampo na magsasaad na nakita niyang pinirmahan ni Joseph Estrada ng Jose Velarde ang papeles na magpapatunay ng pangungubra nito ng jueteng. O mga empelyado ng Commission on Elections na nag-walkout sa dayaang ipinapagawa sa kanila sa bilangan sa PICC sa snap election ni Marcos. Ito ang bomba na nagtatago, at nawawala ang pangunahing bomba star tuwing may bombang skandalo.
Wala pa ang bomba pero nandito na ang bomba. Ipinaloob na tayo ng bomba queen sa kanyang pornograpiya. Kailangan nating mag-ibang labor. Magmulat, magpakilos at mag-organisa nang makaalpas tayo sa halina (sic) ng bomba queen, at nang mas marami pa ang makakita ang ayaw ipakita. Mabuhay ang hecklers, ang tumatangkilik para balikwasin ang pasulpot-sulpot na bomba star na magdadalawang-isip sa susunod na nais magpakita. Mabuhay ang mga nagpapatuloy na magmartsa at kumilos, na ang winawalang kriminal at krimen ay ginagawang aktwal at historikal ang pagtutuos.
Sa huling usapin, ang imahen ng nagkakaisang sambayanan sa kalsada ang magkrikriminalisa sa aktwal na krimeng hatid ng bomba queen. Ito ang biswal na ebidensya ng ating pagiging saksi sa kasalukuyang pambansang kasaysayang sandali.
Wednesday, March 05, 2008
Sulat sa mga kababaihan, Pasintabi Column, Mar 4-10, 2008
Sulat sa mga kababaihan
Ika-119 na taon ng sumulat si Jose Rizal sa mga dalaga ng Malolos, ang kaisa-isang inaakalang nakasulat sa Tagalog na akda ng bayani. Mas ipinagdiriwang ang sulat ni Rizal kaysa sa sulat na pinirmahan ng 21 babaeng nanghihingi ng permiso sa Gobernador-Heneral na magtatag ng eskuwelahang panggabing magtuturo ng wikang Kastila para sa mga kababaihan.
Ang petsa ay Disyembre 22, 1888. Mahalaga ang sulat ng kababaihan dahil binibigwasan nito ang konsyensyang inalipin ng mga Kastilang prayle. Kung nabubuhay ang 21 dalaga ng Malolos, ang kahilingan nila ay kabutihan para sa kanilang katulad—edukasyong makakapagmulat sa katotohanan, paglilingkod sa pamilya at sa bayan.
Sa pagdulog ng mga dalaga sa otoridad na sibil, nilampasan nila ang paghadlang ng fraile at simbahan. Alam nilang wala sa mga fraile ang katubusan ng kanilang aspirasyon sa katotohanan kundi sa sarili nilang pagpupursigi.
Malalim ang leksyong hatid ng 21 kababaihan, umaalingawngaw lalo pa sa kasalukuyang panahon. Ang kahilingan, katotohanan; ang kapamaraanan, pagtataas ng kamulatan at pagpupursigi para sa katotohanan hanggang sa tagumpay. Mapanupil ang kamangmangang hatid ni Arroyo dahil hindi lamang tayo pinagmumukhang tanga, dirambong pa ang yamang laan para sa kabutihan ng bayan. Ayon nga kay Rizal, “Ang kamangmañga'y kaalipinan, sapagkat kung ano ang isip ay ganoon ang tao: taong walang sariling isip, ay taong walang pagkatao; ang bulag na taga sunod sa isip ng iba, ay parang hayop na susunod-sunod sa talí.”
Kasama ng galamay na nagbibigay-proteksyon sa sistematikong pagmangmang sa mamamayan-- mga alipores na politiko sa lokal na lebel (baranggay, mayor, gobernador, representatibo), sangay ng konserbatibong simbahang Katoliko, at military—si Arroyo ay dinudusta ang dangal at pagkatao ng bayan. Nanahimik o nagpapanakip-butas sa panahong ang kahilingan ay katotohanan, at kung magpakagayon, malinaw ang sinasaad—hindi lamang wala itong intensyong pangunahan ang paghahanap ng katotohanan, kundi pinagtatakpan pa ito ng higit pang kasinungalingan.
Nakamamatay ang katotohanan. Ito ang
inalay na buhay ng mga bayaning pinaslang sa
paninindigan para sa bayan. At sa kolektibong
antas, handang kumilos pinakamaraming bilang
ng mamamayan para sa katotohanan. Ito ang
impetus kung bakit nag-alsa ang sambayanan
laban sa pandaraya ni Marcos sa snap election,
at laban sa pagtatago ng ebisensya ng
pandarambong sa sobre ni Estrada. Sa una’t
huling usapin, hindi dahil sa malawakang
pandaraya o pandarambong ang ikinagalit
ng mamamayan, ito ay ang pagtingin sa kanila
ng kanilang hinalal bilang di lamang tanga
ang bawat mamamayan kundi tanga ang sambayanan.
Natatangi ang papel ng babae sa pagkamangmang at pagkamulat. Babae ang pangunahing figura ng pambansang pamunuang naniniwala—kaya hindi pa nagbibitiw—na wala siya at ang kanyang administrasyon ng kamalian at pagsisinungaling. Pero kababaihan ang nagdadala ng bigat ng pasanin ng kanyang pagsisinungaling—sila ang umaalis ng bayan, iniiwan ang sariling anak, para mag-alaga ng anak ng iba; sila ang naghahanap ng pandagdag na kita sa kulang na sweldo ng kanilang mga asawa at ama; sila ang mga gurong nagtuturo ng diskursong makapagpapalaya sa kamalayan ng mag-aaral; o mga kawani sa pamahalaan na tunay na nagbibigay serbisyo publiko sa nangangailangang mamamayan.
Pabigat ang pagtatakip ng ordinaryong babae para sa nagaganap na katiwalian ng pangunahing babae ng bansa. Kung sa “Hello, Garci?” ay nag-sorry si Arroyo at tila binigyan pa ito ng isang pagkakataon, sa kasalukuyang broadband scandal na $130 milyon ang halaga ng pangungurakot, paano mapapalampas muli at mapapatawad si Arroyo kung ang ordinaryong babae ay patuloy na naghihikahos at inaalipusta ng walang kunsyensyang pagkilos ng pangulo para sa sariling interes lamang? Silang naghihirap ay naghihirap dahil sa pagkapangulo ni Arroyo.
Babae rin ang dapat mamuno sa paghahanap ng katotohanan,buhay
man ang ialay. Ayon kay Rizal, handang ialay ng mga ina ang buhay
ng mga anak sa paghahanap ng katotohanan—sa panahon nila, ang
pagsama sa rebolusyon: “Nang iniaabot ñg isang ina ang kalasag sa
papasahukbong anak, ay ito lamang ang sinabi: "ibalik mo ó ibalik ka,"
ito ñga umuwi kang manalo ó mamatay ka, sapagkat ugaling iwaksi ang
kalasag ñg talong natakbo ó inuwi kaya ang bangkay sa ibabaw ñg
kalasag.” Hindi ito tagisan ng talino o dunong at yaong wala. Tagisan
ito ng kabutihan laban sa kasamaan, ng katotohanan laban sa
kamangmangan. Wasto si Rizal sa sinabi niyang aral mula sa
magigiting na babae ng Malolos: "Ang ipinagiging taksil ñg ilan ay
nasa kaduagan at kapabayaan ñg iba." Dalawampu’t isang babae,
mag-i-120 taon na ang nakararaan, ang nanindigang hindi maging duwag,
hindi magpabaya. At ito ang katotohan pinagkakaloob muli ng kasaysayang unang pormal na sinabi ng magigiting na babae ng Malolos, at inalingawngaw ng iba pang babae sa kapuluan
Mobilidad sa Imobilidad, KPK Column, Mar2-8, 2008
imahen mula sa kimatpower.blogspot.com/
www.industrialfunk.com/
Mobilidad sa Imobilidad
Sa magic ng internet, ang tao ay nagiging surfer-dude: nakakapaglakbay sa iba’t ibang agos na kanyang nais patunguhan: porn, gaming, blog, social network, streaming, aktibismo, at saliksik sa sites.
Virtual ang mundo ng pagnanasang mobilidad, o pumalaot sa mas mataas ng estado ng buhay, at sa mundong ito, virtual (instant, ligtas at sterile) ang gratifiskasyon. Sa aktwal na buhay, sa panahon ng dumadagundong na kolektibong pagnanasang historikal—ang magkaroon ng ibang moral na mamumuno, ang mapalitan ang kasalukuyang bangkaroteng presidente—hindi mabilisan ang gratifikasyon. Wala ang mahalagang bilang at kalidad ng kritikal na masa kung nakakapag-istima pa sila sa harap ng computer.
Wala rin ang malawakang publikong magdadala ng bilang na kakailanganin para sa tipping point—ang pagpapawala ng patumpik-tumpik ng mga institusyon tulad ng simbahang Katoliko, at ang pagbabalikwas sa posisyong maka-status quo ng military at politikong nabibiyayaan ng sistema ni Arroyo. Maging ang masa ay nakokonsumo sa rehimentasyon ng pang-araw-araw na pagkahig at pagtuka, at sa pagitan nito, ang media na mala-Cinderellang a la Mexicana, magsa-Palos na military intelligence, o sopistikadong Lupin na Robin Hood ng masa ang isinisiwalat na behikulo ng imahinaryong mobilidad.
Ang napagdiinan ng neoliberalismo ni Arroyo ay isapribitisado ang pagnanasang mobilidad. Kanya-kanya tayong naghahanap ng katubusan sa ating sistematikong inaabang kalagayan gayong ang mayayaman ay sistematikong napapayaman sa pangungurakot ng status quo. At hanggang sa puntong mapalitan si Arroyo, wala tayong magawa. Pinatatanggap na lamang sa atin ang pinakamasahol na antas ng pambubusabos sa yaman ng bayan—huwag kalimutang ang sistemikong pagdarambog sa karapatang pantao—dahil labas ito sa pribatisadong mundo ng indibidwal.
Naghihikahos pero parang hindi sistemiko ang dahilan. Nagnanasang makaalpas pero pang-indibidwal lamang. Anong ligaya ng gloria ni Arroyo! Ilang beses na itong nabitag ng sariling gawa sa pandaraya at pandarambong. Pero para pa rin itong (a la Palos na) kumportableng namumuno sa toreng gahum: nakakatulog pa rin ng pitong oras sa gabi, ika nga niya. O siya nga ba?
Naisakatuparan ng neoliberalismo ni Arroyo na tuntunan ang aktwal na buhay bilang virtual na realidad—nakikipagdebate sa loob ng publikong spero ng internet, nag-o-online petition signing, online candle-lighting protest, nagfo-forward ng statements na tulad sa aktwal na rally, kundi ginagawang saping uupuan sa kalsada ay inuuwi at itinatambak lamang sa loob ng folder, at iba pa. Kakatwa ang neoliberalismo ni Arroyo dahil sa pamamagitan ng kanyang aksyon ay naibalik niya ang malalaking igpaw (isa ring malaking raw) sa pambansang pag-unlad. At lalong kakatwa na sa taon-taong sinasabi niya at ng kanyang ekonomikong figura na umuunlad ang ekonomiya ay tila mas lalong naghihirap ang mamamayan. Paano nangyari ito?
Malinaw na wala sa konsiderasyon ng pambansang ekonomiya ni Arroyo ang ordinaryong mamamayang pinapanaginip ng aktwal na charity para sa karapat-dapat na iilang mabibiyayaan ng media-ops ni Arroyo, lalo na panahon ng pagdanas nito ng matinding politikal na krisis. Mas masahol pa ito sa sistematikong pangungubkob sa pamamagitan ng legal at patagong suhol sa lokal na politiko—kagawad hanggang mayor at gobernador at siempre, lalo na ang representatibo sa kongreso—na para lang dummies na handang sambitin ang kanilang pledge of allegiance sa periodikong i-require ni Arroyo.
Nag-close ranks na ang kanyang kabinete, hindi na mangyayari ang Hyatt 10 na sabay-sabay tumiwalag ang miyembro ng kabinete sa gitna ng “Hello, Garci?” scandal. Pati ang pulis at militar ay nagbanta sa kanilang hanay: sumali sa rally at mawalan ng trabaho. Sino pa ba ang walang posisyon sa yugtong ito?
Pero bakit hindi pa umaabot sa kritikal na masa at bilang ang dumadalo sa rally? Bakit natatagalan ang susunod sa serye ng People Power? Kung sa virtual na realidad, alam mo na kung talo o panalo ka sa computer game, kung matatalo mo ang tusong kalaban, at kung gayon ay naibsan na ang iyong pagnanasang mobilidad—aangat o hindi—sa aktwal na kasaysayan ay antayan ng nakararami. Sasama kung may kumpiyansang hindi ito nag-iisa, at kung nakakatiyak sa aktwal na pagpapatalsik si Arroyo.
Ang internet ay isang hypertext. Maraming windows na nabubuksan, hindi linear ang pagtunghay sa mga pahina ng web. Purposive, kahit pa dahil sa pagkaburyong, ang pagsu-surf. Ang realidad ni Arroyo ay gawin ding hypertext ang kanyang panunungkulan. Kahit pa magkasabit-sabit sa kung ano-anong malalaking skandalo, naunahan na niyang isapribatisado ang indibidwal na hypertext: gawing masalimuot ang mundo ng bawat mamamayan na makokonsumo sa aktwal na paghihikahos, na ang tanging resolusyon para makaangat ay ang fantasyang dulot ng mobilidad na pinapatunghay sa media, lalo pa’t ang aktibismo—na sistematikong isinapanganib at kriminalisa ni Arroyo—ay hindi pa nagiging opsyon sa kritikal at nakakaraming bilang.
Ito ang panahon ng pagpaparami ng hanay: pagtataas ng kamulatan, pagpapakilos at pag-oorganisa. Kailangang may maunang kumilos at paratihang mag-rally. Kailangang kumprehensibo ang prop, malikahain sa pagpapataas ng kamulatan. At kailangan ang napakilos ay magpatibay sa pinalalawak na hanay ng organisadong sektor. At lahat ng ito, ang kahilingan ng yugto ng kasaysayan, ay mabilisan. Ang pagkilos sa kasalukuyang panahon ay ang transformatibo sa mobilidad—ang pagbitag kay Arroyo para ang kanyang mobilidad ay maging imobilidad.
Virtual man ang realidad na isiniwalat ng politikal at kultural na pribatisasyon ni Arroyo, ang papel ng aktibismo at kilusang masa ay gawing aktwal ang virtual—historikal ang kaganapang farcical sa pambansang politika. Parang nandiyan na at malalasap na ang kolektibong aspirasyon—ang aktwal na mobilidad sa pamamagitan ng aktwal na mobilisasyon. Sa paratihan, ang hanay ng organisadong kilusang masa naman ang uhay na nagbubunga ng kritikal na masa. Mas maraming aktibista, mas mabilis ang realisasyon ng kagyat na politikal na transformasyon—ang pagpapatalsik kay Arroyo.
Kaya humayo at magparami.
Tuesday, March 04, 2008
Subscribe to:
Posts (Atom)
