Saturday, April 29, 2006

Bowling Green, OH 43402 (dagli)

Bowling Green, OH 43402

Gusto ko’y tahimik na relo. Na ang bawat hagupit ng segundo’y tahimik na lumalatay sa paggising. Taglagas na ngayon. Winawalis ng hangin ang tuyong dahong nangahulog sa mga nakatirik na tuod. Kahapon ay ang ating unang snow. Para tayong nasa loob ng christmas card. Tinanong ko kanina ang aking kasambahay kung mamamatay ang aking mga halaman sa gilid ng bintana. Sumisingaw ang yelong hangin mula sa labas. Para akong tratrangkasuhin. Sabi niya’y baka nga dahil nasusunog ng lamig ang halaman. Ilipat ko na lamang sa sala. Ang mga dahong putla’t dilaw ay puampakat sa sidewalk, sumisingaw at nag-iiwan ng anino. May sulat kaya ako mamaya? Napag-alaman ko sa una kong pagdating na labindalawang oras na huli itong lugar sa Filipinas. Alasiete ng umaganang habilinan ako ng aking nanay na magdasal, alasiete rin ng umagang yon nang ako ay alukin ng liquor ng stewardess. Labintatlong oras ang layo ng Filipinas sa San Francisco. Para lang akong nagbiyahe sa Bikol. Pero hindi pa tumutubo ang patatas na itinanim ko sa plastik na kahong pinaglagyan ng tofu. Apat na araw pa lang naman. Umuusok ang aking hininga sa pagpidal ko ng bisikleta. Di nga ba parang cardboard ang mga bahay rito? Ayoko pang dumilat, limang minuto pa ng kamatayan. Tumawag ang Music, pwede mo nang i-pick up ang chello sa Biology. Kung taglagas na nga ngayon, bakit may snow na? Madaling tumubo ang butil ng bawang, subukan mo. Nang huli, kahit gutom ako, di ko na makain ang ibinibigay ng stewardess. Nag-stop-over sa Seoul, kaya may Korean-American na stewardess. Ang dami kong nasayang na pagkain. Marami pa namang nagugutom sa Filipinas. May Elm St. nga rito, sabi ni Des itong lugaw daw ay parang setting ng mga sequel ni Freddy Kruger. Itinanong niya kung naglalagay ang mga tao rito ng patay na manok sa mailbox.

May natanggap na obscene phone call ang roommate ni Ces. Sumagot lamang ito, “Begone, Satan.” Nasa kalye ang mga tao ngayong Halloween, parang bagong taon sa atin. Tititig kaya ako sa bintana habang pumapatak ang snow sa aspalto at luha sa aking mukha?, inaalala ang kabilang bahagi ng mundo. Alam kong kumita na ito. Nang magpa-repair ako ng zipper ng knapsack ay may isang matandang lalaking tinanong kung taga-saan kami? Nang malaman niya’y binalan kami, “You’ve kicked us out, the Japs will invade you again. Keep that in mind, you’ve heard it from me first.” Trick or treat. Nanghihinayang ako sa dami ng pumpkin na ginawang jacklantern lamang. Banggit ni Ces ay baka pwede pang gawing pumpkin pie. Paborito ito ng kanyang roommate. Pinatikim niya ako, di ako sanay sa gulay na pie. Sinubukan niyang i-heat sa oven, masarap pa rin daw ang lasa. Ang problema ayon kay Ces ay natuyo na ang pumpkin. May weirdong nag-aabang sa tapat ng apartment nila. Nagbayad pala kami ng $0.24 kada buwan para sa 9-1-1 service.

September 21, 1992. Siguro ito na ang tinutukoy kong talinhaga ng taglagas, hindi ba’t parang mga tuyong dahon na nalalaglag ang mga karanasan…? I still haven’t gotten around to “making friends” with the new teachers and welcoming them to UP Manila’s barrio and I really have not been seeing the old merienda-mates we had because I teach at totally different schedule from everyone else… Napakasukal sa daan, pero kapag sinisiga’y nakakatulong sa pamumulaklak? I suppose it has its advantages like raising the mystique cloud around me, making me appear strange and mysterious to others who don’t know me simply because I’m quiet… Atin-atin na lang ang kakornihang ito, ha?… On the other hand, I guess it also makes me appear manang-ish as the next one because the quietness can also be mistaken as dead space. Keep in touch, Peggy. 9-15-92. Ingat ka. Luna.

Magic realism is dead. Isang linggo akong may anxiety. Rediscovered Borges. Napabili tuloy ako ng halaman. What is the metaliterature in “In Evil Hour”? Plants have the capacity to absorb people’s negative psychic energies. Lampoons. Ika ko lang to. “I’m Roland B. Tolentino.” “From where are you?” “I’m from the Philippines.” “Don’t be sorry.” “I’m not aplogizing.” For next week, try to tackle the novel’s dialogue with other discourse: film, history. Baka sa susunod ay bumili na rin ako ng goldfish at bowl. “Can I suggest something?” “Sure.” “Since this is a U.S. & Third World course, shouldn’t we have some readings from the Third World perspectives?” “Yes, definitely we must.” “Hmm.” “It will be our dessert.” Subject position, construction of narrative. Naging ritual na sa akin dito ang letter-writing kahit na parang kumakatok sa kuwartong walang tao. Hinuli ng isang oras ang oras, labintatlong oras na ang distansya ng midwest sa Filipinas.

May mga ibon pa ring namamahay sa puno ng maple sa Elm St. Nag-apple picking kami sa campus. Nalito siguro sa migration. Nabubulok lang kasi ang mga bunga. Siguro’y nawala ang tracks. Limang piso rin ito sa Filipinas. Siguro’y mamamatay na lamang ang mga ito sa winter. Sabi ni Ces kung nasa Filipinas itong puno, kahit bubot pa’y siguradong ubos na ang bunga. Crab apples pala ang tawag rito. Kamuntik na akong makasagasa ng naghahabulang squirrels. May sumusunod sa aking malaking itim na ibon. Nagkalat ang squirrels sa kampus at sa mga puno sa kalsada. Crow o raven, ano ang ipinagkaiba? In-heat siguro, humahabol bago mag-hybernate. Iniisip ko na lang ang tula ni Edgar Allan Poe. May nakita akong pulang squirrel sa Cartimar, mula sa Palawan. May nakita din ako doong sea turtle sa banyera. May ipinagbibili rin daw na kite eagles sa may Broadway (Centrum).

Come again? Roland. What. Rowland. Rowlando? Roland. Can you spell your surname for me? T-o. P as in panda? T as in Thomas. L-e-n, t-i-n-o. Is that a p again? T as in Thomas.

9-13-92 Tito Olan today or beginning today kapag susulat ka English, Tagalog or English. Tito Olan yung Labor Day you are happy ba yung pumunta kayo sa Niagara Falls sa Buffalo, new York ano-ano ang mga nakita mo. Kapag sumulat ka sa kin ikuwento mo ang mga nakita mo sa pinuntahan mo please tell a story. Love and Care, Dianne or Dianne Jomarie P. Tolentino.

Saan ang Station 24? Nailipat na ba ang dalawang tig-70 pounds na luggage sa eroplano? Coffee, orange juice, beer? Here’s your free peanuts. We are now at Toledo Airport. I’m Rolando. It’s a twenty-minute drive to Bowling Green, another twenty minutes and you’ve seen the entire town. Mabuhay.

Pakiramdam ko’y binuhusan ako ng arnibal. Dalawang araw nang ito ang suot ko, lasang panis na ang bibig ko. Bababa ako sa eroplano, lilipad ako sa highway, magba-backstroke sa North Main pakaliwa sa East Wooster. Ngayon na, kakamayan ako ng municipal board member na kanina pa naghihintay. Welcome, welcome. Yayakapin ko siya. I’d like a quarter-pounder and large french fries please. Tatanungin niya habang ilalabas ang tray, to go or for here?

Sa mapungay na mata, parang anino ang hugis ng lahat. Tila parating nagpapainin ang paglalakbay at pamumuhay sa ibang bansa. Naaalimpungatan dahil ayaw nang gumising, ayaw pang magsimula ng bagong araw. Ko-ko-kook, putak-putak. Gusto ko’y tahimik na relo na ang bawat segundo’y tahimik na lumalatay sa paggising at pag-idlip.

Buhay (dagli)

Buhay

Ang sabi ng gobyerno sa Kaliwa, mag-mainstream na kayo—lumahok sa politika, makipag-negotiate, sumuko, ibaba ang armas, mabuhay ng normal. At sa pagtatangkang lumahok sa eleksyon, 40 na ang lider na pinaslang sa tatlong taon ng partisipasyon. Sa isa’t kalahating buwan ng 2005, 13 lider at kasapi ang pinatay o dinampot sa Gitna at Hilagang Luzon.

Ano na ang halaga ng buhay, lalo pa ng Kaliwang buhay na inalay sa sambayanan? Tulad na rin ba ito ng kalagayang nagtataas ang lahat ng bilihin—bigas, kuryente, gasolina, pamasahe, tubig, gulay, isda--gayong ang ordinaryong mamamayan ay lalong naghihirap ang buhay? Habang ang lahat ay nagiging malayo’t di na maabot, ang buhay ay lalong ginagawang mura at pakyawan.

Iniisip ni Romy Sanchez habang namimili ng pasalubong na damit pambata sa kanyang suki sa ukay-ukay sa palengke, “Ano ang kinabukasang ihahain ko sa sa aking mga anak?” Makikipagtawaran sa suking nagkukunwang kulang pa sa puhunan ang banggit na halaga! Bago siya makasukli ng ngiti, ang tila aninong kanina pa nakasunod ay humugot ng baril. Itinapat ito kay Romy at nakita niya kung bakit siya nakilahok sa pakikibaka.

Si Fr. William Tadena, paring Aglipayan, binaril rin ng anino habang pauwi matapos magmisa sa Baranggay Guevarra sa Lapaz, Tarlac. Madalas siyang magmisa para sa mga manggagawang nagwelga sa Hacienda Luisita. Habang papauwi, iniisip niya, “Anong uring gobyerno itong pumapatay ng sarili niyang mamamayan? Na ipinagtatanggol ang interes ng maykayang iilan kaysa ang sambayanang naghihikahos?” Iniisip niyang dapat ay lalo niya itong nadiin kanina sa sermon sa misa, pero ihahabol na lamang niya sa bawat pagmimisa. Sa isang iglap, nakita ni Fr. Tadena ang uri ng mamamatay na gobyerno.

Naiisip ng bawat manggagawa, magsasaka, bawat mag-aaral at guro, doktor at nars, relihiyoso at profesyonal, na ang buhay ay di tulad ng ayungin at galunggong, di tulad ng dilis at sardinas na tumataas ang halaga. Sa gobyernong nagiging tuta ng militar, ang buhay, hindi man sardinas, ay tulad ng lata ng sardinas—mahika ang pagkasuksok ng nagsisiksikang katawang pugot ang mga ulo’t wala nang laman-loob, namumutiktik sa sarili nitong pulang sarsa! Mahika negra! Ni walang manggagawang gumawa ng lata o nagmando sa makina, o ang mangingisdang nanghuli ng mga isda isang gabing bumabagyo, pero kay tamis ng ngiti ng artistang nagbebenta nito sa telebisyon.

Sa bawat pagpaslang sa sulong na hanay noon at ngayon, nakikita ang inaasam na kinabukasan! Nararamdaman ang pagkakait, ang alab ng pakikibaka, ang mapulang silangan at ang higit pang pagkakapit-bisig at higpit ng pagtataas kamao. Tumitibay ang kinabukasang may-abot kamay na gamot, pagkain, pabahay, trabaho, katarungan at dangal ng pagkatao. Nararanasan ang posibilidad ng buhay sa imposibilidad ng lipunan.

Luha (dagli, original version), for Hacienda Luisita anthology

Luha
sa huling gabi ng lamay, 20 Nobyembre 2005


Lumuluha tayo sa kabawasan ng ating kapwa. Lalake, dalawampung taong gulang, binugbog, sinugatan, isinabit sa barb wire sa piketlayn, binaril, inotopsiya, kinunan ng litrato pero ang piniling isinabit ng ina ay ang lumang studio na kuha, yun bang package deal para sa kung ilang pirasong kopya—mula sa mall ng haciendero, yung pinagsta-stopover sa biyahe ng Baguio--nakaayos ang one-length na buhok, nakatiklop ang katabi.

Lumuluha tayo sa abang kalagayan na kinahinatnan ng mga taong abang-aba na nga ang kalagayan. Ang panahunang manggagawang bukid na ang arawang sweldo ay P199.17 ay pinapahintulutang magtrabaho ng isa o dalawang araw lamang bawat linggo; sila ay aktwal na kumikta sa bawat araw, matapos ibawas ang utang at vale, ng P18; ang kaswal na manggagawa, P9 bawat araw. Nagwelga sila, nanlaban sa dispersal, napaluha sa galit at tear gas; kinondena sila ng Sekretarya ng Departamento ng Paggawa, naghugas ng kamay ang unico hijo ng haciendero, ipinagdasal ng hacienderang dating pangulo, at ikinasira ng telebiswal na araw ng busong anak, star ng ngayo’y pumapangalawang stasyong pantelebisyon. Parang sa pagguho ng basura sa Payatas—silang nabubuhay sa basura ay namamatay sa basura!
Anong ganda ng pagbubukang-liwayway, Ate Guy! “My brother is not a pig! Ang kapatid ko ay hindi baboy ramo!” Kristala, iligtas mo po kami!

Naluluha tayo dahil sa chloropicrin, ang aktibong ahente ng tear gas. Sa bansang nasa kalagitnaan ng fiscal crisis, hindi nauubusan ng budget sa tear gas at dispersal. Unang ginamit ang chloropicrin sa chemical warfare noong World War I bago maisip ng sadistang kemist na gamitin sa tear gas. Versatile ang chloropicrin dahil ito rin ay pwedeng gamiting pestisidyo. Naisip kaya ito ng mga militar nang gamitin nila ito sa nagwewelga—na pinapalakas rin nila ang tubo sa hacienda?

Noon pang 1969, 80 bansa na ang bumotong isama ang tear gas agents sa chemical weapons na banned sa ilalim ng Geneva Protocol. Pero ginagamit pa rin ito halos linggo-linggo—sa Gaza Strip at West Bank, sa Chile at Russia, sa South Korea, at ngayong linggo, sa Hacienda Luisita.

Naluluha tayo dahil naiirita ang ating mga mata. Dumadaloy ang luha mula sa tear glands sa pamamagitan ng maliliit na tear ducts. Sa itaas ng talukap matatagpuan ang tear glands at kapag nagkaroon ng rason, lumilika ng luha na manipis na film sa eyeballs. Tuwing kikirap, ang film na luha ay kumakalat sa buong mata para manatiling basa at malaya sa alikabok at iba pang iritasyon.

Kung gayon, parati pala tayong lumuluha! Kapag masaya, malungkot, nabubuhay, pinapatay, nakikiramay, nagdarasal, nagwewelga, parating dumadaloy ang maalat na luha!
Lumuluha tayo para sa pagkasaid ng himala ng hacienderang nagpakapangulo—nabalo, itinakwil ang militanteng posibilidad, nagpatupad ng korporatisasyon ng agraryong lupa, hinayaang mag-artista ang bunso—dahil wala nang agua bendita at pabor na maidulog sa birhen; lumuluha tayo sa pagkasaid ng mahika ng bunsong anak na nag-artista—ka-love team ng bunging si Rene Requistas, at nakabalandra ngayon araw-araw bilang host ng game show sa umaga at bida sa telenovella sa gabi, at katsismisan tuwing Linggo ng hapon—dahil wala nang maisusumbat na biktimisasyon—ng nakuhang sexually transmitted disease mula sa ka-live-in na ngayo’y has-been na politikong artista--na makapagdaragdag sa kanyang anggas bilang artista; lumuha tayo sa marami pang impyernong haciendang mas malalaki pa ang kalsada kaysa sa national highway, ginagawang techno zone at mall ang libo-libong hektaryang lupang binubungkal ng manggagawang bukid nito.

Lumuluha tayo dahil kipkip ng luha ang pangako ng pasakit, tagumpay at buhay sa pakikibaka. Isang hakbang na pag-atras para sa lukso-luksong hakbang na pag-abanse.

Call for Papers: 3rd Southeast Asian Cinemas Conference

Call for papers

3RD ANNUAL NEW SOUTHEAST ASIAN CINEMAS CONFERENCE
THEORY AND PRACTICE: SOUTHEAST ASIAN CINEMAS AND FILMMAKING

KUALA LUMPUR
DECEMBER 15-17, 2006


The 3rd New Southeast Asian Cinemas conference (2006) emphasizes the intersection of film theories and cinema practices in Southeast Asia. How can we discuss and frame cinema and filmmaking in these countries without falling into the binaristic fallacy of western theory versus Asian cinemas in an age of globalisation? What do film genres such as melodrama, comedy, sci-fi, action flicks and the musical look like in SEAsia? And how does one combine specific cultural and sociological approaches in discussing Southeast Asian films?

Each year, the conference has included film practitioners in recognition of the crucial role they have played in increasing film education and discourse in the region. We have previously provided space for independent filmmakers and screenings of their works, focused on curriculum development and the importance of film archival work. This year the conference seeks to broaden the focus from independent filmmaking to analysing the emergence of alternative cultures of cinema in the region such as film clubs, festival programmers and organisers, fan clubs, and film (online) zines in recognition of the important role they have played in support of independent filmmaking and in heightening cinematic discourse in the region.


We invite panels on Film Theory and SEAsian Cinema, particularly questions concerning:

genres such as sci-fi, comedy, melodrama, action flicks;
the short film form;
documentary filmmaking: politics and poetics
film auteurship (on Garin Nugroho, Apichatpong Weerasethakul, James Lee, etc.)
Gender and sexuality
new media, indie & underground (particularly in relation to alternative modes of production,
distribution and exhibition)alternative sites of reception and cultures of cinema (including activist video, the role of film
clubs, film magazines, fan clubs, festival organisers, specialist film zines & websites, film educationalists in unconventional settings)

Deadline: 31st May, 2006

please send an abstract (max. 500 words) to: Sophia Harvey at sophfeline@earthlink.net, or gaikcheng.khoo@anu.edu.au or mayadadol@yahoo.com. We are currently attempting to get funding for travel subsidies and accommodations but cannot offer any as yet.