Karnabal sa UP (Sapantaha Column)

ANG KARNABAL SA U.P.

Noong bata pa ako, mahilig ako sa karnabal. Tuwing fiesta sa aming bayan sa Nueva Ecija, may peryang bumibisita tuwing Mayo. May dala itong ferris wheel, bingo, roleta, beto-beto, at mga palabas ng, kadalasan, mga babaeng ipinaglihi sa alimango o gagamba. Nang lumipat kami sa Manila, laging espesyal ang manakanakang pagdala sa aming magkakapatid ng aming magulang sa Fiesta Carnival sa Cubao. Dati itong tinaguriang “world’s largest indoor carnival” pero ngayon ay nakakaawa nang latak na alaala ng di-nakasabay na kosmopolitanismo ng mga Araneta at Cubao sa iba pang urbanisadong lugar sa Metro Manila.

Napunta na rin ako sa Enchanted Kingdom at nagustuhan ko ang pagiging artifisyal ng lugar. Hati-hati ang erya sa iba’t ibang temang walang kinalaman sa isa’t isa. Mas kahindikhindik ang rides kahit pa pamatay rin ang traffic at biyahe patungo sa Santa Rosa. Dalawang magkasunod na taon na rin akong napupunta sa U.P. Fair. At gusto ko ang liberalismo ng okasyon at lugar. Maaring uminom, sumayaw at makikanta sa panonood ng concert, at magPDA (public display of affection).

Nagpunta ako sa STAND-UP sponsored na gabi ng fair. Reggae night ang tema. Kumanta ng all-time favorite tunes ang The Jerks. Nakising- at dance-along kami ng mga kasama kong junior faculty. Matapos ay uminom ng kung ano-anong mixed drinks na may pangalang Orgasm at Traffic Light. Sa isip ko, tanging sa U.P. lamang mararanasan ang ganito--kasama ko ang mga faculty at mga estudyante, naghahalo na ang pawis at amoy namin, may masayang tama, walang kagalanggalang.

Kahit kailan ay hindi ako nahilig sa mga modelo dahil lahat naman ng ipinagpupunyagi ay binabato’t ibinabagsak sa ibang panahon. Madalas, sa di-inaasahang hinaharap. Kaya ang karnabal ay pahiwatig ng temporaryong pagbabalikwas ng kaayusan--ang mga bawal ay ginagawa, ang mga mga sagradong imahen ay binabastos, ang mga marginal ay namamayani. Pinapayagan ang karnabal dahil maminsanan lang naman ito bawat pahanon.

Sa labas ng espasyo’t panahon ng U.P. Fair ay karnabal pa rin. Ang mga kasapi ng rival frats ay nagmistula na ring tag-uri nila sa mga hindi kasapi, barbarians. Namatay si Den Daniel Reyes ng Alpha Phi Beta sa taga ng gulok noong Pebrero 10, 2000. Hindi ba naman sukdulang kabarbariko na nito! Parang Quentin Tarantino na pelikula marahil ang mapagbigay na pagbulwak at pagkalat ng dugo. Na namatay si Reyes sa gabi ng unang anibersaryo ng pagkapatay sa inosenteng biktima ng isang frat war din, si Niño Calinao, ay tunay nang mala-karnabal ang pangyayari.

Nawawala na ang distinksyon ng literal at figuratibong karnabal. Nawala na ang politikal na subersyon sa pang-araw-araw ng karnabal. Ang negatibong aspekto na nito ang namamayani, nagdidikta ng kalakaran sa pang-araw-araw nating buhay sa U.P. Bakit tayo nagpapa-harass sa taunang pagdaraos ng karnabal na sponsored ng frat wars? At iba pang institusyon sa labas?

Bahagi ng produktibong aspekto ng karnabal ay ang pagmamarka sa pagsasapraktika ng bawal. Na bagamat ito ay nagaganap lamang minsanan kada taon, ang pagkakaroon ng bawal at pagbalikwas sa kaayusan ay maaring pumatungkol sa politikal na praktis sa labas ng panahon at espasyo nito. Samakatuwid, kailangan ng memorialisasyon sa mga inisyatiba’t kaganapan sa karnabal dahil baka ito may praktikal na subersyon sa labas nito.

Ang namamayaning kaayusan ay mahilig sa amnesia. Pinakakalimot sa atin ang ating dapat alalahanin at matutunan sa kasaysayan. Ginagawa ito sa pamamagitan ng institutionalized deprivation. Maliit ang sahod kaya kailangan magtrabaho. Kailangang magtrabaho ng higit pa dahil kailangan ng kita. Kailang ng kita dahil kailangang makabili ng nais sa buhay. Kailangang magkabuhay kahit na maliit ang sahod. Mayroong ginagawang pag-aalaala rin ang namamayaning kaayusan.

Ang investiture ng ika-18 pangulo ng U.P. ay isang karnabal din. Disruption ito sa ating pang-araw-araw na buhay. Walang klase at pasok, hinihimok ang lahat na nakacostume--sablay o gowns--at formal na dumalo sa ritual, may piging pagkatapos ng lahat. Karnabal ito dahil temporal nitong binabago ang kalakaran ng informal na kaayusan, ng kultura ng jeans at t-shirt, ng aktibismo sa dekorum at formalidad ng investiture.

Ano ang gustong ipaalaala sa atin sa mas miminsanang ritwal ng investiture? Ano ang mga bagong pangakong ihaharap? Ano ang pamantayang isasaad kung saan, kung may makakaalaala, huhusgahan ang susunod na limang taon ng bagong administrasyon? Ano ang kaayusang itataguyod na tutuligsain ng manakanakang karnabal?

Mahina sa memorialisasyon ang mga tao sa ganitong pangyayari. Nagbalik na ang mga Marcos, nagpatuloy na naman ang war games ng U.S. sa bansa, napangunahan na naman ng popularidad ang rasyonal sa naging pagpili ng mga opisyal, nandito na naman ang cronyism, at nandito pa rin ang kawalan ng prioritisasyon sa budget sa edukasyon, ang patuloy na mindless at senseless na karahasan ng frat wars.

Ganito tayo noon, at maliban sa ilang kosmetikong pagbabago, ganito pa rin tayo ngayon. Hanggang sa susunod na minsanang pagdating ng karnabal, ng kagyat na pananakop ng rehimen ng kapangyarihan ng karnabal.

Introducing the PP Films

Introducing the PP films

Philippine cinema has a history of soft-porn genre called the bomba film. From its beginnings in the late 1960s to its various permutations in recent decades, the bomba film has evolved, representing the various socio-historical conditions of the period. The early martial law years, for example, that enforced rigid censorship rules on the display of private bodily parts, allowed for the surfacing of the bold film, a subgenre of the bomba film. The bold film allowed the display of women’s torsos behind wet white clothing. Marcos’ reinvention of the Philippines via the New Society echoed official nationalist ideals. The female stars of the bold film, such as Gloria Diaz, Elizabeth Oropesa and Daria Ramirez, epitomized the mature “brown beauty,” a local pride of womanhood.

The Ramos years that echoed economic growth and take-off in another reinvention of nation in his Philippines 2000 vision allowed for global competition to take rein of the local economy. Bomba film provided a dialogue to the era by morphing into the TT (titillating) film, allowing for more visible and liberal display of formerly prohibited bodily parts. The articulate-ness of Ramos eventually found counterparts in the sudden primacy of the voice of the TT film star. Not only did Rosanna Roces, Alma Concepcion and Rita Magdalena, TT film stars, had voluptuous bodies, they also had articulate voices. Considered loud and improper, they straight-forwardly mouthed what were considered as repressed values on sexuality and interrogated the place of women in society. Never before has the female voice played a crucial role in the bomba film than in the TT film stars that openly tackled the prohibited spheres of cultural and sexual life.

What is being generated in the Erap Estrada administration is a hypocritical rhetoric that openly speaks of pro-poor stances yet refurbishes the traditional ruling class interests. This administrative hypocrisy is taken up in film through the most recent morphing of the bomba film, what I will term as the “PP film.” The PP (private part) film allows for the prolonged display of what used to be the most prohibited of bodily parts--the crotches. Female crotches are displayed more liberally than ever before in the history of Philippine cinema. What is also being seen on screen is the all-time high display of men’s crotches. These parts are not just made to be quickly seen, the pleasure of hidden paninilip (voyeurism), these parts are made to linger lengthily on screen.

This most recent morphing of the bomba film is the seventh of such change. The genre can be categorized and periodized as follows: the bomba film (1970-Sept. 1972); bold film, wet look stage (1974-1976); bold film, daring stage (1976-1982); FF (fighting fish film) films and pene films (1983-1986); ST or sex-trip film (1986-1992); and the TT films (1992-1998); and the PP films (1998-present).

Each category reveals a dialogue with the power structures of the period. It also reveals the official standards of female beauty of the period. The pre-martial law era allowed for the commercial appropriation of the sexual revolution of the 1960s, limited, however, in heterosexual focus. The first-generation bomba stars embodied the mestiza qualities. Merle Fernandez, Stella Suarez, Yvonne and Rosanna Roces were fair-skinned, had sharp noses and voluptuous bodies. The early period of martial law, however, banned such display of bodies and sexual acts to create a national moral landscape for the Marcos dictatorship.

The bold films came in two stages. The emblematic “wet” look showed female stars swimming or bathing in their underwears or camison (white underdress), or being chased and raped in a body of water. The “daring” quality showed young women, Lolita-like in exuding sexuality in young bodies. This was in tune with the Marcos concern with youth for nation-building--integrating with efforts such as the Kabataang Baranggay and the lowering of the voting age.

During the years of his downfall, Marcos allowed for the proliferation of the bomba film via two subgenre: The FF films were done with government encouragement, pene films were done under its surveillance. The FF films were artsy and shown uncensored in the Film Palace. Its stars included Ana Marie Gutierrez, and Isabel Lopez. The pene films showed actual sexual penetration sequences inserted or reinserted for runs in “third-class” movie houses. Its stars were Amerasian children and labeled under softdrink or elite beauties. They included Pepsi Paloma, Coca Nicolas, Sarsi Emmanuel and Claudia Zobel.

With Aquino’s ascent to power, these kinds of film were considered antithetical to her administration’s reclaiming of the moral good. What surfaced was called ST film where young actors, like Gretchen Barreto and Rita Avila, come from good class backgrounds and have had access to good education.

Not partially exposed, simply laid bare to linger on screen and into the eyes of audiences, the privatest and most personal of bodily parts are exposed in PP film. The PP film stars include Joyce Jimenez (Scorpio Nights 2, Warat), Patricia Javier (Ang Kabit ni Mrs. Montero, Unfaithful Wife 2), Ina Raymundo (Burlesk Queen Ngayon), and Klaudia Koronel (Hubad sa Ilalim ng Buwan). These films are artistic attempts to savor the pleasures of seeing the female form in sexual action, as these are reworkings of recent classical films or new artistic endeavors. The stars themselves embody an umbrella coalition of disparate backgrounds--Filams, mestiza, local beauties co-dominate. However, the lean form, showcasing the enormous breast and humpy hips and buttocks, predominate the body type. This preference signify a kind of unified no-nonsense approach in Estrada’s nation-building.

What is also being disseminated in the Estrada administration, resulting from the implementation of film classification by the Movie and Television Review and Classification Board, is the gay and homoerotic films. Burlesk King manifests the soft-porn gay film where men and their private parts are displayed generously on screen. Stars of this other subgenre of the bomba film in the Estrada administration includes Rodel Velayo (Burlesk King) and Leandro Litton (Talong). The male PP films emplace men in feminized positions in the local and global division of labor.

PP films articulate the Estrada policies on the display of women and men for nation-building. Considered by militant groups as the most macho president, Estrada’s allowance of such display is in dialogue with his own national policies that make women and the poor bear the brunt of the economic crisis.

Starbucks Katipunan Flaneurs, Aug 06

Lotus in pond near Ho Chi Minh Museum, Jul 06

Hanoi Hole-in-the-Wall Dinner, Jul 06

Lenin Square with Trina P, Hanoi, Jul 06

Shayne's After Bday Coffee, July 06

Photo taken by Katre, Chicago, June 06

Statement on Pinay Representation in Bebot by Black-Eyed Peas

To Apl.de.Ap, Patricio Ginelsa/KidHeroes, and Xylophone Films:

We, the undersigned, would like to register our deep disappointment at the portrayal of Filipinas and other women in the new music videos for the Black Eyed Peas’ song, “Bebot.” We want to make it clear that we appreciate your efforts to bring Filipina/o Americans into the mainstream and applaud your support of the Little Manila of Stockton. However, as Filipina/o and Filipina/o American artists, academics, and community activists, we are utterly dismayed by the portrayal of hypersexualized Filipina “hoochie-mama” dancers, specifically in the Generation 2 version, the type of representation of women so unfortunately prevalent in today’s hip-hop and rap music videos. The depiction of the 1930s “dime dancers” was also cast in an unproblematized light, as these women seem to exist solely for the sexual pleasure of the manongs.

In general, we value Apl.de.Ap’s willingness to be so openly and richly Filipino, especially when there are other Filipina/o Americans in positions of visibility who do not do the same, and we appreciate the work that he has done with the folks at Xylophone Films; we like their previous video for “The Apl Song,” and we even like the fact that the Generation 1 version of “Bebot” attempts to provide a “history lesson” about some Filipino men in the 1930s. However, the Generation 2 version truly misses the mark on accurate Filipina/o representation, for the following reasons:

1) The video uses three very limited stereotypes of Filipina women: the virgin, the whore, and the shrill mother. We find a double standard in the depiction of the virgin and whore figures, both of which are highly sexualized. Amidst the crowd of midriff-baring, skinny, light-skinned, peroxided Pinays – some practically falling out of their halter tops – there is the little sister played by Jasmine Trias, from whom big brother Apl is constantly fending off Pinoy “playas.” The overprotectiveness is strange considering his idealization of the bebot or “hot chick.” The mother character was also particularly troublesome, but for very different reasons. She seems to play a dehumanized figure, the perpetual foreigner with her exaggerated accent, but on top of that, she is robbed of her femininity in her embarrassingly indelicate treatment of her son and his friends. She is not like a tough or strong mother, but almost like a coarse asexual mother, and it is telling that she is the only female character in the video with a full figure.

2) We feel that these problematic female representations might have to do with the use of the word “Bebot.” We are of course not advocating that Apl change the title of his song, yet we are confused about why a song that has to do with pride in his ethnic/national identity would be titled “Bebot,” a word that suggests male ownership of the sexualized woman – the “hot chick.” What does Filipino pride have to do with bebots? The song seems to be about immigrant experience yet the chorus says “ikaw ang aking bebot” (you are my hot chick). It is actually very disturbing that one’s ethnic/national identity is determined by one’s ownership of women. This system not only turns women into mere symbols but it also excludes women from feeling the same kind of ethnic/national identity. It does not bring down just Filipinas; it brings down all women.

3) Given the unfortunate connection made in this video between Filipino pride and the sexualized female body both lyrically and visually, we can’t help but conclude that the video was created strictly for a heterosexual man’s pleasure. This straight, masculinist perspective is the link that we find between the Generation 1 and Generation 2 videos. The fact that the Pinoy men are surrounded by “hot chicks” both then and now makes this link plain. Yet such a portrayal not only obscures the “real” message about the Little Manila Foundation; it also reduces Pinoy men’s hopes, dreams, and motivations to a single-minded pursuit of sex.

We do understand that Filipino America faces a persistent problem of invisibility in this country. Moreover, as the song is all in Tagalog (a fact that we love, by the way), you face an uphill battle in getting the song and music video(s) into mainstream circulation. However, remedying the invisibility of Filipina/os in the United States should not come at the cost of the dignity and self-respect of at least half the population of Filipino America. Before deciding to write this letter, we felt an incredible amount of ambivalence about speaking out on this issue because, on the one hand, we recognized that this song and video are a milestone for Filipina/os in mainstream media and American pop culture, but on the other hand, we were deeply disturbed by the images of women the video propagates.

In the end we decided that we could not remain silent while seeing image after image of Pinays portrayed as hypersexual beings or as shrill, dehumanized, asexual mother-figures who embarrass their children with their overblown accents and coarseness. The Filipino American community is made up of women with Filipino pride as well, yet there is little room in these videos for us to share this voice and this commitment; instead, the message we get is that we are expected to stand aside and allow ourselves to be exploited for our sexuality while the men go about making their nationalist statements.

While this may sound quite harsh, we believe it is necessary to point out that such depictions make it seem as if you are selling out Filipina women for the sake of gaining mainstream popularity within the United States. Given the already horrific representations of Filipinas all over the world as willing prostitutes, exotic dancers, or domestic servants who are available for sex with their employers, the representation of Pinays in these particular videos can only feed into such stereotypes. We also find it puzzling, given your apparent commitment to preserving the history and dignity of Filipina/os in the United States, because we assume that you also consider such stereotypes offensive to Filipino men as well as women.

Again, we want to reiterate our appreciation for the positive aspects of these videos – the history lesson of the 1936 version, the commitment to community, and the effort to foster a larger awareness of Filipino America in the mainstream – but we ask for your honest attempt to offer more full-spectrum representations of both Filipino men and Filipina women, now and in the future. We would not be writing this letter to you if we did not believe you could make it happen.

Respectfully,

Lucy Burns
Assistant Professor
Asian American Studies / World Arts and Cultures, UCLA

Fritzie De Mata
Independent scholar

Diana Halog
Undergraduate
UC Berkeley

Veronica Montes
Writer

Gladys Nubla
Doctoral student
English, UC Berkeley

Barbara Jane Reyes
Poet and author

Joanne L. Rondilla
Doctoral candidate
Ethnic Studies, UC Berkeley

Rolando B. Tolentino
Visiting Fellow, National University of Singapore
Associate Professor, University of the Philippines Film Institute

Benito Vergara
Asian American Studies / Anthropology, San Francisco State University

Surviving Ninoy (CONTEND Statement, 21 Aug 06)

Surviving Ninoy

In the people�s protracted struggle for the ideal,
death is not death is not death; rather, it becomes an
organ of persistence, a birthing, the fissure from
which collective resistance ruptures stupor and
silences. And in surviving, we perform the radical
nature of our desire for genuine democracy and peace.

Twenty-three years ago, one death heralded an uprising
so popular it brought a despotic government to its
knees. Senator Benigno �Ninoy� Aquino, staunch critic
of the dictator Ferdinand Marcos, was assassinated at
the Manila International Airport on August 21, 1983
upon returning home from exile in the United States.
Ninoy�s death catapulted his widow, Cory Aquino, to
presidency, and prompted the 1986 anti-fascist
uprising in EDSA. Years of brutal containment under
the Marcos regime culminated in this singular
_expression of collective rage against state repression
and political machination.

Decades later, the country is once again confronted
By an illegitimate president desperately clinging to
the last strands of her political power. As though in
temporal perversion, the government of President
Gloria Macapagal-Arroyo reintroduces us Filipinos to
the dread of killing fields, militia might,
warrantless arrests,parliamenta

ry paralysis, and many
other manifest cruelties reminiscent of Marcos rule.

To date, more than 700 people have died in
extrajudicial executions by death squads while
hundreds fell prey to enforced disappearances since
Arroyo assumed power in 2001. In a fit of desperation,
the Arroyo government had coursed millions of pesos to
beef up the joint counter-insurgency program of the
Armed Forces of the Philippines and Philippine
National Police against the New People�s Army.
Barangay officials have been deputized, as well, to
ensure the swift demolition of the NPA�s mass bases.
In Central Luzon, Maj. Gen. Jovito �The Butcher�
Palparan, commander of the army�s 7th Infantry
Division, wages a fascist war with brutal alacrity.
Reports of civilians tortured and harassed by the
military in the name of the so-called anti-communist
cedula campaign are reduced to bedtime stories and
fearful whisperings in the rurals. And to cap off
her
demolition job, the hypocritical President recently
ordered the creation of a new commission that will
probe into extrajudicial killings of militants and
journalists.

Notwithstanding the horrendous escalation of killings
and abductions of activists, Arroyo continues to crush
political opposition. The second impeachment complaint
was recently junked by the House Justice Committee,
noting that there was insufficiency in the complaint�s
substance. Stifled, too, are new evidence on her
electoral fraud and a suspicious foreign bank account.


Deaths and dissipations, however, are never
finalities. As the Arroyo government
hauls back the state of things to one of predominant
oppression and strife, democratic and patriotic
forces, too, are reminded of their robust power to
rewrite histories,engage hegemonic ideas into the
sharpest ideological line, and strip falsities to
their decaying core. The Filipino people now united in
one movement that seeks to remove Gloria
Macapagal-Arroyo from power is one rich with the
highest tools of engagements against ideological
assault. And with fervid belief in the power and
resilience of the masses, every bullet shall find the
people�s front impermeable.

CONDEMN EXTRA-JUDICIAL KILLINGS!
OUST MACAPAGAL-ARROYO!
DARE TO STRUGGLE! DARE TO WIN!

Indoy Badidoy (sipi sa novellang Isang Opereta sa Roleta ng Kapalaran)

Kabanata ni Indoy Badidoy
(sipi sa novellang Isang Opereta sa Roleta ng Kapalaran)



(I-format na parang balita: enlarged heads, columned text)

Ano ang nangyari sa ideal couple ng showbiz?

(one column itong text.)

Ito'y atin-atin na lang. Pero ano na ang nangyari sa marriage nitong ideal couple ng showbiz? Ayon sa aking reliable informant na nagkakape sa lobby ng airport (hinihintay lumipad ang eroplano ng lover nyang patungong Saudi. Broken-hearted itong friend ko, but not broken enough para hindi makasagap ng balita.). Tumatakbo ang babae kaya nakatawag pansin. Biglang huminto sa harap ng asawa at bigla na lamang sinampal ng babae si lalaki sa harap ng madlang sangkatauhan. At ano raw ang dahilan? Ano pa ba naman kundi another woman. . .
Surprised? Ako rin. Akala ko pa naman ay forever and ever ang kanilang pag-ibig. Well, all good things must come to an end. Pero nakakapanghinayang talaga itong couple na ito. To think, their marriage was a model to the showbiz community.

Wala na kaya talagang tunay at wagas na pag-ibig sa hanay ng mga tao sa pinilakang tabing? Has showbiz' last great romance faded?

Clue: ang babae'y beauty queen turned actress, ang lalake'y action star turned drama king. Both are elegant and dashing. Both (used to) spell romance, yong champagne and caviar over a dinner serenaded by a string quartet.


Actress Slaps Husband in Airport Scene

(two columns itong report.)

Everyone was looking for the movie camera. The scene easily fitted the silverscreen: angry wife, scorned husband, confused kids. The setting was the international airport, pre-departure area.

Husband was supposed to go to the U.S. on a leisure trip, towed children along. Wife knew nothing, found out only minutes before departure. She scampered to the airport, even moving pass the diplomat's car she bumped on the highway. Wife has her moment, culminated into a confrontation scene. Wife slapped husband.

But there was no movie camera. However, there were real actors and reporters. Not showbiz reporters though, but reporters from the airport media bureau. This was not make-believe, this was life.

In a meeting at the VIP room where airport general manager Greg Tobias mediated, Bituin Veneracion alleged that husband Mulawin Santiago was trying to bring their children to the U.S. without her consent. Santiago countered, saying that it was a planned vacation, that Veneracion could not be reached because of her busy schedule.

Retired General Brigido Batungbakal who was tagged along by Veneracion blamed Santiago for the miscommunication. "This scene could have been averted if Mr. Santiago was transparent with his plans."

Manager Tobias requested the couple to set aside their differences for the sake of the children. Santiago and Veneracion consented to the request, agreeing that it was a case of misunderstanding.



Bago ang lahat, nais ko kayong pasalamatan sa pagdalo rito ngayong tanghali. Alam kong marami kayong ginagawa. Salamat, for taking time out to come to this press conference. I hope na nasarapan kayo sa tanghalian. Kung bitin, order lang kayo. Open bar pa tayo ngayon.
Narito tayo ngayon, folks para i-settle once-and-for-all ang issue of the hour. Kasama ko sina Bituin at Mulawin para sagutin ang lahat ng inyong katanungan. No holds bar. I'll turn you over to them for your questions.


"Bituin, totoo ba?"
"Totoong ano?"
"Totoong sinampal mo si Mulawin?"
"Oo, pero katulad nang nababanggit namin ni Mulawin, it was a case of miscommunication. Pero ok na kami ni Mulawin."
"Kung ok nga kayo, maari bang i-kiss mo si Mulawin para sa camera?"
"Sure."

"Mulawin, kilala ka pa naman bilang action star. Hindi ka ba nagkaroon ng feeling na inaander da saya ka ni Bituin sa nangyari sa airport?"
"Hindi ko masisisi si Bituin. Galit sya noong oras na yon. Alam mo naman, kapag galit ang tao, hindi pa matinong mag-isip, maraming agiw sa utak. Ok na kami, nakapag-usap na kami."
"Paano naman ang mga fans mo, Mulawin? Gusto nila ng barako, hindi yong tumatakbo na nakaipit ang buntot sa pagitan ng hita."
"Depende naman kung saan nakaipit ang buntot. Kung kay Bituin naman, di mas ok, di ba?"


"Ano ba talaga ang nangyari, Bituin? Come on, spill the beans."
"Siguro si Mulawin muna ang dapat magkwento. Ayaw kong inuunahan ang mga sasabihin nya. Mulawin?"


"Nakapag-usap kami ni Bituin last month na we deserve a vacation, a real vacation. Yong walang istorbo, kaya sa States ang plinano namin. Sinet namin ang date, kinausap na ang mga bata. Everything was settled. Ang problema'y natanguan na ni Bituin si Tito Ronnie para sa isang team-up. Out-of-town ang shooting. So nag-decide akong mauna na lamang kami ng mga bata."


"Bakit naman hindi mo ito nalaman, Bituin?"
"It slipped my mind. Katulad ng sinabi ni Mulawin, out-of-town ang shooting namin. It was a prior commitment, malaki ang utang na loob naming mag-asawa kay Tito Ronnie. Kababalik ko lang sa bahay nang mabalitaan kong wala na ang mga bata. I panicked. Pagod na pagod ako kaya hindi na siguro ako nakapag-isip nang matino. I called up a family friend, si General Batungbakal para makapasok kami sa restricted area ng airport. Just in case na medyo mahuli ako."


"Then what, Mulawin?"
"Then nangyari ang insidente."
"May nagbalita na may other woman ka raw?"
"Husto na si Bituin, wala ka nang hahanapin pa."
"Sabihin mo nga “love you.””
"Sinasabi mo lang yon in private."
"But isn't showbiz one big happy family?"


"Totoo ba, Bituin?"
"Totoong ano?"
"Si Monica Daeng, yong dried-fish beauty ni Dr. Rey Napakosacruz?"
"Hindi ko sya kilala."
“Bakit hindi mo kilala? Isn’t showbiz one big happy family?”
“Bakit? Sikat na ba sya para maging myembro ng pamilya?”

_


One-Night Stand

Tinanong nya kung maghuhubad na sya. Nakatungong tumango ako. Nang tumitig ako sa kanya’y napangiti nyang hinubad ang kanyang mga suot. Lumubog ang kanyang tsinitong mata. Pabulong nyang ipinaliwanag, tila naglalaan ng susunod na pundar kundi man ay tinityak ang kakumpletuhang suot: pulang t-shirt na may collar, Bench; white shirt, imported na Hanes; sapatos, Nike Air na may fushiang neon insignia; olive green na boot socks, Octopus Army; Levi’s 501, comfort fit; hinimas ang puting pusod, cologne, Bench pa rin; puting panty na may lace, Soen. Nahiyang napangiti’t marahang nagsalita na mas komportable sa singit ang panty kaysa jockey, hindi bumabakat ang garter, hindi nangingitim ang balat. Napangiti rin ako dahil pareho pala kami ng brand ng panty. Itinanong nya kung gusto ko na syang maghubad ng panty. Kahit hindi ako sumagot ay sumige sya hanggang sa rumolyo ang panty sa paanan nya, pinagpag at isinantabi sa maayos na nakatiklop na iba pang mga gamit. Tumungo akong muli, “Ngayon na ba kita babayaran?” Napangiti na naman sya, bahagyang umangat ang ulo ko’t nakita ang kanyang mapuputing ngipin at pulang gilagid. Umiling sya at sinabing mamaya na’t baka maisipan ko pa raw dagdagan ang ibabayad, kung maibigan ko. Suminghot ako, nawala ang pagkahiya sa sarili. Tinanong nya kung hindi ako maghuhubad. Dito ko lang naisip na kailangan na nga yata bagamat gusto kong kahit paano’y may natitirang balabal pa rin ako. First timer, sa ganito, pati na rin sa sex. Nang natagalan ako sa pag-iisip kung gusto o dapat nang maghubad ay lumapit sya, tinanggal isa-isa ang mga butones ng aking polo. Lumuhod sa harap at tinanggal ang pagkatali ng sintas ng sapatos ko, minasahe ang talampakan bago isinunod hubarin ang mga itim na medyas. Napapikit ako dahil masarap syang magmasahe, napadilat na lang nang bigla nyang simulang halikan matapos ay isinubo’t dinede ang mga daliri sa aking paa. Sinimulan nyang luwagan ang sinturon pero mahigpit ko itong hinawakan. Umismid sya pero ipinilit ang mga kamay sa zipper ng pantalon ko at ngayon lang ako nabingi sa paglangitngit ng hinuhubarang zipper.

May metro kaya ito? Kung mag-premature ejaculation, papayag ba syang umulit? May warranty ba ito? naisip ko. Pero hindi naman appliance o insurance itong binibili ko. Ano kung hindi ako masiyahan, may rebate ba o money-back guaranty plan? Kung maliit? Hindi naman karneng por kilo ang usapan. Yon na nga, baka wala na nga sa size, wala pa rin sa performance. Kung diretsahin ko baka masira ko naman ang career nya. Saka baka lalong masira ang ambiance at fantasya. Mas may alam naman sya pagdating dito. Pero properly trained kaya sya o bara-barabay lang? Hindi naman aso o musmos na tino-toilet train ang binabayaran ko. Sya kaya, magustuhan ako? Hindi naman ito ang issue, ako ang nagbabayad.

Sinimulan nyang papakin ang labi ko. Nakadilat ako, kahit unethical, habang hinahalikan nya ako. Bakit parang gusto nga nya ang kanyang ginagawa? Totoo kaya ito o nagpapanggap lang na nasasarapan? Ganito ba sya sa lahat? Bakit masarap, bakit malasa?

Inulit nya pero ngayo’y nagsimula sya sa paghawi ng aking buhok, hinahagod ng mga daliri palikod. Hinalikan ang aking noo, pababa sa pagitan ng mga kilay, sa ilong, sa ilalim ng leeg... Parang listahan ng pamamalengkehin. Pumikit ako at hindi na nag-isip, umungol na lamang nang umungol habang hinahalikan nya ako pababa nang pababa at sa pakiramdam ko’y pasarap nang pasarap.

“Mahal kita,” nagkamali kong ibinulong, may narinig akong marahang tawa. At nang malaman kong wala sa lugar ang bigla kong nasabi’y bigla na naman akong napatanong, “Gusto mo ba ang ginagawa mo?” Biglang nawala ang ngiti sa kanyang mukha at sumagot sa inaasahan kong sagot, “Trabaho ito.” Hinalikan nya ako, nag-eskrimahan ang aming dila. Nag-uunahang agawin ang hininga ng kapareha, nagsawa lamang nang matuyuan ang aming lalamunan. Ipinagpatuloy nya ang paghagod, pababa, pati talampakan hanggang sa mapakat sa singit, sa pagitan ng ari’t butas ng pwit. Masarap ang kanyang turuang dila. At naisip kong magaling nga sya sa kanyang trabaho.

Hinaplos ko ang kanyang buhok, humigpit ang tangan hanggang sa umiri’t marahan nyang tapikin ang aking kamay. “Sorry,” paulit-ulit kong nababanggit. Hindi sya sumagot pero ipinagpatuloy ang trabaho ng kanyang dila at minsa’y pilikmata. Nakapatong, nakatalikod, nakadapa, nakadantay, nakaupo, nakatanghod, panibagong grocery list. Tinanganan ko ang kanyang pawisang bisig hanggang sa pumakat at dumulas ang aking mga kuko. Magbabago kami ng pwesto, magbabago ako ng kakapitan at magbabago ang kanyang marka sa katawan. Mahaba man ang prusisyon ng posisyon ay sa mga kabutasbutasan ng ari, pwit, at bibig pa rin ang tuloy. Hanggang sa ipinagpatuloy nya ang paglalaro ng dila, hindi ko matigilan ang aking mga halinghing.

“Tapos na,” banggit nya sa puntong may nakikita na akong lusis at may naririnig na kampana. Bigla-biglang tumigil ang kislap at dagundong. Tunog ng cash register ang kumokoro ngayon. Bumuka ang aking bibig, nais ko pa syang halikan, ipaulit ang ginawa sa akin. Pero tahimik sya, hindi na kasama sa kasunduan. Panibagong aregluhan na naman. Bumuka muli ang kanyang bibig. Wala na akong naririnig, nakita ko lamang ang kanyang magang lalamunan at ang mga nagkalat na puting singaw sa kanyang namamagang gilagid. Maraming itim na pasta ang kanyang ngipin, pustiso pa ang harapan. Inabot nya ang aking pantalon, bumuka ang kanyang palad.

Humugot ako ng tatlong dadaanin sa wallet, gaya nang usapan. Hindi na sya umimik; muli, isa-isang isinuot ang kanyang mga gamit na kaydaling napamemorya sa aking isip: hinimas ang puting pusod, cologne, Bench; olive green na boot socks, Octopus Army; white shirt, imported na Hanes; pulang t-shirt na may collar, Bench pa rin; puting panty na may lace, Soen; Nike Air na may fushiang neon insignia. Lumabas sya sa cubicle, biglang sumarado ang pinto, biglang naglaho ang mga impit na yapak ng kayang rubber shoes sa malagkit na sahig ng pasilyo. Bigla akong napabihis, inuna ko ang panty at naalaala ang nahihiya pa nyang ngiti at ang kanyang banggit--mas komportable ang panty kaysa jockey, hindi bumabakat ang garter at hindi nangingitim ang balat.

Lumabas ako ng cubicle, biglang sumarado ang pinto, biglang naglaho ang mga impit na yapak ng aking rubber shoes. Lumabas ako ng bar, biglang bumukas ang kalsada, muling nagsimula ang impit na yapak ng aking rubber shoes. Lumingon ako sabay himas sa wallet, tinityak na naroroon pa rin ito.

_


Roleta ng Kapalaran

Madalas takip ng buhok ang kanyang mukha. Mula sa aking pwesto, tanging labi lamang ang tanaw. Bawat taya nya’y sa katorse, ang numero ng pag-ibig. Sa aking pag-ikot ng roleta’y sinisilip ko sya. Mula sa kanto ng aking mata, ang kanyang labing pinapahiran ng kanyang basang dila. Ipinagdarasal kong hindi huminto ang pag-ikot ng roleta. Ano ang hantungan ng kawalanhanggang pag-ikot ng roleta ng kapalaran? Ano ang hantungan ng pag-ibig sa isang mukhang nakapinid sa partida ng mahabang buhok? Ano ang hantungan ng pagnanasang hindi naipapaabot sa pinagnanasahan? Mahal ko sya, ipinagdarasal kong hindi huminto ang pag-ikot ng roleta.

Malimit ay tumitigil ang roleta sa pagitan ng kanyang taya. Sa dahandahang paghinto, alam kong hindi sya humihinga. Maging ako’y gayon din. Alam kong bahagyang naghihiwalay ang kanyang mga labi. Iniisip kong pumapailanlang ang kanyang hininga sa akin. Iniisip kong may ibinubulong sya sa akin. Sana’y hindi na huminto ang pag-ikot ng roleta. Ano ang hantungan ng kawalanhanggang pag-ikot ng roleta ng kapalaran? Ano ang hantungan ng pag-ibig sa isang mukhang nakapinid sa partida ng mahabang buhok? Ano ang hantungan ng pag-ibig sa pagnanasang hindi naipapaabot sa pinagnanasahan? Mahal ko sya, ipinagdarasal kong hindi huminto ang pag-ikot ng roleta.

Huminto ang roleta, talo na naman kami. Sya’y nagbuntonghininga, umihip ang hangin. Nadampian ang aking pisngi, nakiliti ang aking balahibo sa batok. Bumuka ang kanyang bibig, umangat ang kanyang buhok. Nasilip ko pamandali ang kanyang mukha bago sya tumalikod at umalis sa kadiliman ng gabi. Sana’y hindi na lamang huminto ang pag-ikot ng roleta.

_


Indoy Badidoy, Star Interviewer


Kagabi, sa Eye-2-Eye. Parang kailan lang. Nagninang pa ako sa kanilang kasal. May exclusive footage pa kami ng lasing na groom during the bachelor’s party at ng tensionadang bride minutes prior to the wedding. Day, tumaob ang mga kakumpitensya kong mga palabas.
Kailangan mo talagang may pang-amoy sa trabahong ito. Aba, sino ang makakapagsabi na itong si Bituin ay magiging drama queen in her own right. Eh, di nga ba sa Bb. Pilipinas contest ay talaga namang nakatsamba by sheer mediocrity among her competitors. Tanungin ba naman kung ano ang kanyang uunahin kung magkasabay manganak ang kanyang inahing baboy o magkumbulsyon ang asawa; ang isinagot ba’y ang inahing baboy. Dahil kung labingwalo raw ang suso nito’y tyak na ganoon din karami ang magiging biik nito. Hay, si Bituin talaga. She can never distinguish dream from reality or reality from dream. Noon yon. Pero sa night gown competition, talbog silang lahat sa coca-cola body ni Bituin. From then on, alam kong may dyamante sa kalawanging pabalat ni Bituin. Yan ang sinasabi kong kailangang may pang-amoy ka sa negosyong ito.

I sympathize with Bituin. Her life story is my own story. Yong tipo bang nagbebenta lang ng tubig sa riles sa kung saang bayan sa Bikol ay naging superstar na. Hindi ko naman ginawa yon dahil wala na akong originality kung sakali. My road is the road less travelled. Sa karnabal ako unang nagka-break. Simula nang hawakan ko ang mikropono’t gayahin ang ye-ye-vonel ni Susan Roces at ng kanyang batang kapatid na si Rosemarie Sonora, alam kong ito na ang aking gagawin sa buhay. Give-na-give akong umiindak habang pinapaikot ang roleta.
Ayon sa may-ari, kailangang isa sa sampung ikot lamang may mananalo. Pero kailangang longneck na patis o yong isang piraso sa set ng mangkok, ito ang pinakamura. Pagkatapos ng huli kong linya’y pipihitin ko ang aking mga daliri para masilip ang nasa likod ng roleta, kung saan patitigilin ang numero. Kung saan walang nakatayang pitsa. Tiba-tiba talaga ang may-ari.
Isang gabing walang gaanong tao, dahil medyo nagbabantang umulan, ay natagpuan ko ang isang lalaki sa pagitan ng dilim at kubol ng beto-beto. Kaagad kong pinatugtog ang “I Once Had a Dear Old Mother” at sa simula ng tugtog ay idinedicate ko ang awit sabay turo sa kanya sabay flying-kiss. Lalo syang napausad sa dilim. Nang simulan kong i-internalize ang pagkawala ng aking ina sa kanta’y bigla syang tumalikod at tumapat sa dingding. Nagtampisaw na lamang ang mga pulang langgam. Nang tumulo na ang aking luha sa feel-na-feel kong pagiging ulila, lumakad syang paalis sa aking tarangkahan. Nawala na ang aking lalaki sa dilim. Pananalunin ko pa naman sana sya ng keso o sandok o pancit canton, kahit ano kung sakaling tumaya sya.
Hindi ko na sya muling nakita hanggang matapos naming kalasin ang aming roleta para tumuloy sa iba pang bayan. Sa mga bayan ng San Jose at Gapan ay di ko pa rin makalimutan ang hugis ng kanyang mukha, kahit pa nasa dilim. Sa bayan ng Santa Rosa ay naalaala ko ang hugis ng kanyang mata. Sa bayan ng Santa Rita’t Zaragosa, naalaala ko na ang kanyang pangong ilong. Sa bayan ng Santa Ines ay nagsimula akong malumbay. Sa bayan ng Titihaya ay madalas na akong kagalitan ng may-ari dahil wala na raw kabuhaybuhay ang aking performance. Ano ang magagawa ng isang pusong nagdurugo? Maari ba namang ipagpatuloy ang buhay gayong alam nang may sugat sa puso’t pilat sa alaala? May tinik ako sa aking dibdib. Tuluyan na akong nangulila sa San Felipe at Cabanatuan. Magkikita pa kaya kami?

Nabalitaan kong may pistang sibil sa kanilang bayan sa susunod na buwan. Pinag-iisipan pa ng may-ari kung tutuloy kami. Lumuhod ako sa harap ng may-ari, niyakap ang mga pata’t nagmakaawa. Ewan ko kung na-feel nya ang aking acting o nairita lamang, pero napapayag ko sya. Tumibok muli ang aking puso habang nagsimula kong marinig ang mga koro ng anghel na kumakanta ng “Messiah” ni Handel.

Alleluiah, at dumating din ang aming trak sa kanyang bayan. Sa bubong ako ng trak, hinahawi ang mga koryenteng maaring makahatak ng mga nakausling poste’t bakal ng ferriswheel. Panay sulyap ko sa paligid, nagbabakasakaling nabalitaan din nya ang aming pagbalik. Ang aking pagbabalik. Nasaan na kaya sya, ang aking matapang na anino, ang aking mandirigma ng kadiliman?

Habang ang mga trabahador ay nagpapahinga, mag-isa kong itinayo ang aming tolda’t roleta. Bawat pagpako’y naalaala ko sya, at lalo akong ginanahang buhatin ang mga kaingkaing na premyo, mga tone-toneladang tabla’t bakal. Hindi ko ininda ang pagod at gutom, ang uhaw at paghihirap hanggang sa maitayo ko ang tolda, hanggang sa maikabit ko ang roleta at ang magnet sa likod nito. Nagulat ang lahat ng mga kasamahan ko sa akin pero wala akong pakialam. Narito ako, umiibig.

Sa pagitan ng paghigop ng paradusdos at pagnguya ng suman ay saka ko lamang naisip na baka sya’y dayo lamang na tulad ko. Pero kung sya’y taga-karatig bayan ay sana’y nakita ko na sya. Ilang ulit rin naman kaming nagpapaikot sa mga bayan dito. Noon ko nga lamang pala sya nakita. Nawalan ako ng gana. Paano na ang aking pusong natutong magmahal?
Kinagabiha’y naitayo na rin ang ferriswheel at ang mga kubol ng beto-beto. Nagsimula na akong magpalit at magpameyk-ap sa may-ari. Ala-syete medya’y marami nang taong gustong tumaya sa roleta. Pinatugtog ko ang “God Bless The Day I Found You.” Teary-eyed ako nang simulan kong sabayan ang kanta, kumakatokkatok pa rin sa aking puso na baka nga sya’y isang dayo. Pero hindi nga ba’t ako’y isang dayo rin? May sinasabi kaya ito? Sa isang tingin ko pa lamang ay nagkatugma na kami sa isa’t isa, nabuo na ang aking pag-ibig sa kanya na kahit na magkahiwalay, alam kong kami’y magkasama pa rin sa magkabilang dulo ng probinsyang ito?
Ibinuhos ko ang aking sarili sa susunod na kanta, “Good Morning, Starshine.” Nagsimulang maglabasan ang mga bituin, nagsimula itong magkutitapan, at nagsimula akong masilaw hanggang sa may matanaw akong isang anyo sa pagitan ng dilim at beto-beto. Nagsimula muli ang mga koro ng anghel, at sa isang iglap ay nakita ko ang aking sarili, nakalutang sa alapaap ng aking kalangitan.

Lumabas ang anyo, napangiti ako sa kanya sabay patak ng luha sa aking nunal sa kanang pisngi sabay singhot ng ayaw magpaawat na pagtulo ng uhog. Tumagilid ang kanyang mukha, saka ko lamang napansin na may kaakbay sya. Gusto ko nang mamatay. Di ko natapos ang kanta, kaagad akong pumasok sa likuran. Marami tuloy ang napahiyaw dahil may nanalo ng kutsilyo. Pumasok ang may-ari, hihiyaw sana pero naunahan na sya ng aking hagulgol. “Indoy, what happened?” Wala akong maisagot. Inulit-ulit nya ang tanong, haggang sa masabi ko lamang na gusto ko nang mamatay. Sinampal nya ako.

Minaliit nya ang pagiging propesyonal ko sa trabaho. Para akong isang kutong tinitiris o isang ipis na pinipisat. Ano ang magagawa ko? Mahal ko ang lalaki, natutunan ko nang mahalin. At binigyan ulit ako ng may-ari ng mag-asawang sampal. “Indoy, the show must go on.” Inulit-ulit ko ang kanyang mga kataga habang para akong zombie na lumabas muli sa entablado, bitbitbitbit ang mikropono. Bumakat ang mga kuko ko sa aking palad sa mahigpit kong paghawak sa kurdon. Nakita kong nagkakatuwaan ang mga nanalo ng kutsilyo, nagkukunwang nagsasaksakan. Kumikislap ang turok ng mga kutsilyo, tinitigan ko ang mga kislap. Tinitigan ko ang lalaking taksil habang nanunuksong nakangiti’t nakaakbay sa kanyang kasamang nanalo rin ng kutsilyo. Tinitigan ko silang lahat bago pinatugtog ang “The Greatest Performance of My Life” ni Shirley Bassey. Sinabayan ko si Shirley na parang wala nang bukas. Napapangiti ako tuwing natatapatan ng kislap ng mga kutsilyo’t ang ngiti ng aking lalaking taksil.

Ano kaya ang gagawin ni Indoy? Ano ang mangyayari sa lalaki? Madamay kaya ang kaakbay nito? Maitulak kaya ng demonyo ang mga nagbibiruang nagsasaksakan? Magamit pa kaya ang kurdon ng mikropono?

The Films of Asean (Review, Pelikula Journal)

Rebyu:
Jose F. Lacaba, editor, The Films of Asean (Pasig City: ASEAN Committee on Culture and Information, 2000).

Ako ay nagtuturo ng kursong Asia-Pacific National Cinemas sa UP, at ang isang blind spot parati ay ang readings pagdating sa Southeast Asian cinemas. Mayroon na ring mga libro hinggil sa iba’t ibang national cinemas sa rehiyon, tulad ng kay Krishna Sen, Indonesian Cinema: Framing the New World Order, at Karl G. Heider, Indonesian Cinema: National Culture on Screen, at ang ilan libro nina Isagani Cruz, Joel David, Emmanuel Reyes, Cloudaldo del Mundo mula sa Pilipinas. Mayroon ding mga sanaysay sa librong inedit ni Wimal Dissanayake, Colonialism and Nationalism in Asian Cinema at sa mga film journals tulad ng Asian Cinema, Cinemaya, at ng yumaong East-West Film Journal.
Pero walang iisang libro ang tumatalakay ng pelikula ng rehiyon. Ang The Films of Asean ay mahalagang libro sa paglilinang ng kalagayan ng pelikula ng mga bansa sa rehiyon. Ito ay naglalatag ng kasaysayan, pag-unlad, problema at rekomendasyon ng iba’t ibang national cinemas. Gayunpaman, kahit pa nakapaghanay ng situwasyong pambansa, hindi malinaw ang larawan ng rehiyonal na cinema.
Iba-iba ang pagpasok ng pelikula sa mga bansa. Turn-of-the-20th century sa Indonesia, Pilipinas at Thailand, at post-war sa Brunei Darussalam, Malaysia at Vietnam. 1933 nang pumasok ang pelikula sa Singapore.
Batay sa mga sanaysay ng situwasyong pambansa, maraming pagkakahalintulad ang mga bansa ng rehiyon. Tila ang nabubuong larawang pangrehiyon ay ganito: Ang kwento ng pagkaunlad ng pelikula sa mga bansa ay bahagi ng naratibo ng modernisasyon ng bansa. Ang pelikula ay siya namang kinikilalang teknolohiya at sining ng modernidad. Samakatuwid, ang kwento ng pelikula ay nagiging kwento ng aspirasyong makabansa sa rehiyon.
At ang kasalukuyang kalagayan ng pelikula sa bansa ay ugma sa post-independence, post-kolonyal na yugto at bind ng mga bansa: ang pagbalanse sa globalizasyon at mga media nito (dati, tulad ng panganib ng kumpetisyon sa telebisyon, ngayo’y cable), at ng nasyonal na agenda (produksyon ng pambansang pride sa makinarya ng pelikula). Pero paratihan, ang kasalukuyang mga industriya ng pambansang cinema ay inoorganisa ng Hollywood: paano makakahulagpos sa global na tangan nito? Hindi hiwalay itong katanungan sa iba pang aspirasyong makahulma ng pambansang estetika sa pelikula: Ano ang kakaibang paglalarawan ng mga pelikula ng bansa?
Kaya ang diin ng mga sanaysay ay ang nasyonal na konsern: Ano ang imahen ng bansa na nailarawan ng industriya, estetika, sosyolohiya at kultural na produksyon ng pelikula? Nakaugnay ang paglikha ng situwasyong pambansa sa nasyonal na agenda, kadalasan opisyal, ng mismong mga bansa. Samakatuwid, ang paglalatag ng kasaysayan ng pelikula ay nakaugnay sa mga pangunahing players nito—ang estado at ang negosyo. Pumapasok lamang ang iba pang players—sa pangunahin, ng mga direktor--sa elaborasyon ng pagkahulma ng pambansang kondisyon, bilang pagbalikwas, pero mas madalas, pagsang-ayon sa kalakaran. Hindi kakatwa na ang nagsulat ng mga sanaysay ay players din sa arenang pampelikula na kalakhang tinanggap na ang kalakaran at kaayusang nauna sa kanila.
At dahil ganito ang substansya ng rehiyonal na kalagayan, ang mga bansa, tulad ng mismong naratibo ng pagkabansa, ay may pampelikulang kalagayan na hindi pantay-pantay ang naging pagkaunlad ng mga ito, at may sariling interpretasyon sa pelikula bilang idioma ng pagkabansa. Sa isang antas, ginagamit ang pelikula—ang teknolohiya ng modernidad—sa kakatwang paraan, bilang tagapagpadaloy ng mga inaakalang tradisyonal na pagpapahalaga. Dito nagkakaroon ng kakaibang laman ang pambansang cinema.
Sa iba pang antas, may pagkakahalintulad ang gamit at interpretasyon sa pelikula, bilang pedagogical na gamit o paraan ng pagtuturo ng pagkabansa. Kinikilala ng mga bansa ang kapangyarihan ng pelikula, kaya din, komon ang mahigpit na regulasyon—sa pangunahin, kaugnay sa senura—hinggil sa pelikula. Bukod dito, institusyonalisado rin ang pelikula, malawak ang formulasyon ng burukrasya para panghawakan ito; kadalasan, sa pambansang lebel ang mga institusyong ito.
Sa partikular na kasaysayang pampelikula, maaninag na ang mga Europeo ang naging unang producers ng pelikula. Naging malaki rin ang papel ng Tsinong negosyante at direktor sa pagkaunlad ng pelikula ng mga bansa. Gayundin, partikular sa Pilipinas at Indonesia, mayroon din malapit na kasaysayan ang pelikula at politika. Ang mga sikat na aktor ay nagiging politiko sa dalawang bansang ito.
Mayroon ding national boundary crossing sa kasaysayang pampelikula. Halimbawa, ang pagpalawas ng Dawn of Freedom, isang propaganda film ng mga Hapon sa World War II, sa Indonesia; ang proliferasyon ng bomba films sa Pilipinas at Indonesia noong maagang yugto ng 1970s; star system sa Thailand at Pilipinas; o ang paggamit ng Filipinong direktor sa pagkaunlad ng pelikula sa Singapore.
Pero ang mga ito ay iprinisenta bilang mga detalyeng bumubuo ng pambansang kalagayan. May dalawang inaasahan sa libro na hindi nito naidulot: una, ang rehiyonal na situwasyon, at ikalawa, dahil na rin sa yumayamang katawan ng mapanuring panitikan, ang kritikal na pagbasa sa historiograpiya ng mga bansa. Walang gaanong problematisasyon ginawa ang mga manunulat, inilatag lang ang pambansang kalagayan. Wala man lamang nagtukoy na ang pambansang kalagayan ng pelikula ay ugma sa naging kasaysayan ng bansa.
At ito ang mas mabigat na inaasahan sa susunod na magluluwal ng aklat hinggil sa cinema ng rehiyon ng Southeast Asia, lalo pa’t, tulad ng nabanggit sa mga tatlong bansa, mayroon nang karanasan sa formal na film education ang mga lumalahok sa industriya. Hindi lamang ito nagluluwal ng artisans, maging ang mga kritiko ay nasimulan na ring maging integral na player nitong mga pambansang cinema. Kinakailangan na rin ng intra-regional studies, kung paano pareho at magkaibang umugapay sa pambansang sitwasyon, halimbawa, ang mga bansang tulad ng Indonesia at Pilipinas.